Наваградзкі замак (баляда)

«Наваградзкі замак» — баляда Яна Чачота, напісаная ў 1818—1819 гадох.

Наваградзкі замак
Жанр:	баляда
Аўтар:	Ян Чачот
Мова арыгіналу:	польская
Год напісаньня:	1818—1819
Перакладчык:	Кастусь Цьвірка
Электронная вэрсія

Апісаньне

Руіны Наваградзкага замка, карціна XIX ст., Напалеон Орда

У аснову сваёй баляды Ян Чачот паклаў як рэальныя гістарычныя падзеі, зьвязаныя з вайной са швэдамі за часам Яна Казімера, так і народныя паданьні і вусныя расказы старых людзей пра злачынствы швэдаў на Беларусі^[1].

Сюжэт

Баляда апавядае пра здраду літоўскага князя, які, закахаўшыся ў швэдзкую дзяўчыну, дазволіў выманіць сябе са сховаў і аддаць Наваградзкі замак на захоп і разбурэньне швэдзкаму войску.

Вызначэньне жанру

Дасьледнікі творчасьці Яна Чачота Станіслаў Станкевіч і Ўладзімер Мархель пагаджаюцца на тым, што дадзены вершаваны твор нельга аднесьці да жанру баляды праз адсутнасьць элемэнту цудоўнасьці і фантастычнае таямніцы^[2][3]. У сваім творы паэт імкнуўся адшукаць гістарычную праўду, што сьведчыла пра рацыяналістычны падыход да легендарнага матэрыялу.

Тэмы

Замкавая гара, вежы і царква ў 1-й палове XIX ст.

Сучасны выгляд рэшткаў замка

На думку Кастуся Цьвіркі, у балядзе адбіліся тагачасныя спрэчкі прыхільнікаў клясыцызму на чале зь Янам Снадэцкім і рамантыкаў, якія яшчэ толькі выходзілі на сцэну. Ян Чачот хацеў прымірыць рацыяналістычнасьць клясыцыстаў і пачуцьцёвасьць рамантыкаў^[1]. Пра гэта яскрава сьведчаць першыя радкі паэтычнага твора:

Ёсьць людзі, якія нічога убачыць У сьвеце ня ўмеюць душою. Што воку адчыніцца, так і тлумачаць Усё, нават «дзіва» любое. А іншыя толькі душы сваёй зрокам На сьвет і глядзяць мігатлівы. Там бачаць, дзе пуста, дзе ўсё-ўсё пад змрокам, І ўсюды ім мрояцца дзівы. — Наваградзкі замак, 1—8

У гэтым выявілася агульная асаблівасьць балядаў Яна Чачота, якая заключалася ў спалучэньні двух пачаткаў — асьветніцка-рацыяналістычнага і рамантычнага^[4]