Паўстаньне дзекабрыстаў

Паўста́ньне дзекабры́стаў (па-расейску: Восстание декабристов) — спроба дзяржаўнага перавароту, якая адбылася ў Санкт-Пецярбургу, сталіцы Расейскай імпэрыі, 14 (26) сьнежня 1825 году.

Паўстаньне дзекабрыстаў
Карл Кольман. Дзекабрысты на сэнацкай плошчы
Дата: 14 (26) сьнежня 1825 Месца: Санкт-Пецярбург Вынік: Задушэньне паўстаньня. Сасланьне дзекабрыстаў у Сыбір.
Супернікі
Паўночнае таемнае таварыства Маскоўскі лейб-гвардыі полк Грэнадэрскі лейб-гвардыі полк Гвардзейскі марскі экіпаж	Конны і Прэабражэнскі палкі лейб-гвардыі, Сапэрны батальён лейб-гвардыі і Конная артылерыя лейб-гвардыі
Камандуючыя
Кандрат Рылееў	Мікалай I
Колькасьць
больш за 3000 чалавек

Паўстаньне было зьдзейсьненае супольнасьцю дваранаў-адзінадумцаў (пры падтрымцы вайсковых часткаў) і ставіла за мэту лібэралізацыю расейскага грамадзка-палітычнага ладу і недапушчэньне ўступленьня на трон Мікалая I. Паўстаньне адрозьнівалася ад змоваў эпохі палацавых пераваротаў сваёй рэвалюцыйнай накіраванасьцю і мела моцны рэзананс у расейскім грамадзтве, які значна паўплываў на грамадзка-палітычнае жыцьцё наступнай за ім Мікалаевай эпохі.

Дзекабрысты

Расейская назва месяца стала назваю для ўсяго руху — дзекабрысты.

Пакараньне паўстанцаў

25 ліпеня [ст. ст. 13 ліпеня] 1826 году на кронвэрку Петрапаўлаўскай крэпасьці ў Санкт-Пецярбургу павесілі 5 кіраўнікоў паўстаньня: Паўла Пестэля, Кандрата Рылеева, Пятра Кахоўскага (нар. Смаленскі павет), Міхаіла Бястужава-Руміна і Сяргея Мураўёва-Апостала. Вярхоўны крымінальны суд таксама асудзіў яшчэ 120 паўстанцаў^[1], якіх зьняволілі пераважна ў Бабруйскай крэпасьці, разжалавалі або саслалі на Каўказ у войска ці ў Сібір на пасяленьне.