Кальвінскі збор (Койданава)

Койданаўскі кальвінскі збор — рэлігійная грамада і кальвінскі храм у пачатку XVII — першай палове XX ст. у мястэчку Койданава (з 1932 года — Дзяржынск).

Славутасць
Кальвінскі збор
Кальвінскі збор у Койданаве. Малюнак Н. Орды. 1876
53°41′26,71″ пн. ш. 27°07′39,89″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Горад	Дзяржынск
Канфесія	Кальвінізм
Тып будынка	збор
Архітэктурны стыль	готыка
Заснавальнік	Крыштаф Мікалай Радзівіл Пярун
Дата пабудовы	1613 год
Дата скасавання	1945
Стан	знішчаны
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Койданаўскі збор. 1918

Пабудаваны ў 1613 годзе ў гатычным стылі па фундацыі Крыштафа Мікалая Радзівіла «Пяруна» на месцы старажытнага гарадзішча, вядомага як Койданаўскі замак. Пры будаўніцтве выкарыстоўвалі цэглу памерам 27х13х7 см на вапнава-пясчанай рошчыне. Перабудаваны ў 1884 годзе. У зборы захоўвалася Берасцейская Біблія 1563 года^[1].

Койданаўская кальвінісцкая парафія існавала да 1913 года. У пачатку XX ст. яна ахоплівала 3 паветы (Мінскі, Ігуменскі, Навагрудскі) і налічвала каля 200 прыхаджан. Збор пацярпеў у савецка-польскую вайну, у 1920-я гады у ім размяшчаліся бальшавіцкія армейскія склады, у 1930-я гады разабраны на патрэбы будаўніцтва.

Астатні комплекс быў моцна пашкоджаны ў час Другой сусветнай вайны, пазней цалкам разабраны^[1].

Архітэктура

Уяўляў сабой мураваны прамавугольны ў плане храм зальнага тыпу з пяціграннай алтарнай апсідай, абапал якой было дзве сакрысціі, і чатырох’яруснай (два ніжнія ярусы — чацверыкі, астатнія — васьмерыкі) вежай-званіцай. Асноўны аб’ём, бакавыя сцены якога былі ўмацаваны контрфорсамі і прарэзаны арачнымі аконнымі праёмамі, быў накрыты высокім двухсхільным гонтавым дахам, на якім узвышаўся купал з пазалочанымі флюгерамі. Вежа-званіца з гадзіннікам і вялікім звонам у верхнім ярусе завяршалася шатром, сцены праразалі высокія арачныя вокны і круглыя байніцы^[1].

Атларная частка збора

Кальвінскі збор і замак, 1918

Асноўны аб’ём падзяляўся чатырма васьміграннымі слупамі на тры нефы, што былі перакрыты зорчатымі скляпеннямі. Каля алтара размяшчалася разная дубовая кафедра. У другім ярусе вежы былі хоры, якія выходзілі ў галоўны неф храма балконам з размаляванай балюстрадай, арган перавезены ў 1866 г. з Мінскага касцёла бернардзінак^[1].

План Койданаўскага замка

Тэрыторыя збора, абкружаная валамі і вадзяным ровам, была ўмацавана мураванай сцяной з двухсхільным гонтавым пакрыццём і дзевяццю круглымі ў плане двух’яруснымі абарончымі вежамі, якія мелі па шэсць байніц, завершанымі конусападобнымі дахамі. Цераз роў да брамы быў пракладзены драўляны мост вянковай канструкцыі з размаляванай балюстрадай. На тэрыторыі збору знаходзіўся аднапавярховы мураваны будынак плябаніі, накрыты гонтавым дахам, на асобным падвор’і — драўляныя будынкі двухкласнай кальвінскай школы, якая існавала да сярэдзіны XIX ст., шпіталя, жылыя і гаспадарчыя пабудовы^[1].

Гл. таксама

• Койданаўскі замак

Зноскі

1. Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
• Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].
• Саборы помняць усе : готыка і рэнесанс у сакральным дойлідстве Беларусі / Т. Габрусь ; фота У. А. Багданава. — Мінск: Беларусь, 2007. — 165, [1] с. : фат. — Бібліягр.: с. 160-164. с. — ISBN 978-985-01-0714-5.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Кальвінскі збор (Койданава)
• Кальвінскі збор (Койданава) на сайце Radzima.org
• Гарадзішча Гаштольдава гара на сайце Глобус Беларусі (руск.)