From Wikipedia, the free encyclopedia
Лыбедзь (аг.-усх.-слав.: і царк.-слав: Лыбѣдь) — у усходнеславянскай міфалогіі генеалагічная гераіня, легендарная сястра трох братоў — заснавальнікаў Кіева і легендарных родапачынальнікаў племя палян Кія, Шчэка і Харыва[1].
Шэраг навукоўцаў лічыць легенду аб заснаванні Кіева этымалагічным міфам, які тлумачыць назвы кіеўскіх мясцовасцяў. Імёны гэтых персанажаў вытворныя ад кіеўскіх тапонімаў, а не наадварот. У прыватнасці, Лыбедь з’яўляецца персанажам, які тлумачыць назву ракі Лыбідзь, прыток Дняпра[2][3]. Дадзеныя персанажы разглядаюцца як генеалагічныя героі, героі міфалагічнага эпасу, звязаныя з пачаткам міфалагізаванай гістарычнай традыцыі[4].
Прыкладна, Лыбедзь звязана з праслав. *Lub, аг.-усх.-слав.: лыб-, «верх» (ср. лыбань, «верхняя частка галавы жывёлы»), ср. назва ўзгорка — Дзевыч-гара над ракой Лыбідзь пад Кіевам[1].
Самая ранняя вядомая крыніца аб гэтых персанажах — рускі летапіс пачатку XII стагоддзя «Аповесць мінулых гадоў», як мяркуецца адлюстраваў старажытнарускае паданне аб паходжанні палян[1].
Кіеўскі сінопсіс, складзены ў другой палове XVII стагоддзя, меркавана, Інакенціем Гізелем, архімандрытам Кіева-Пячэрскага манастыра, уключае спецыяльныя раздзелы «аб праслаўленым вярхоўным і ўсяго народа расійскага галоўным градзе Кіеве». Аўтар прывёў летапісную легенду аб паселішчы на гарах Кія, Шчэка, Харыва і сястры іх Лыбедзі, якія заснавалі там горад, і даў і дакладную дату заснавання Кіева — 431 год[5].
Паданне ў «Аповесці мінулых гадоў» роднасна міфалагічнаму сюжэту пра трох братоў і сястру: у рускай казцы прысутнічае богатырша Белая Лебедзь, якая валодае жывой вадой і маладзільнымі яблыкамі, за якімі былі пасланыя браты. Імя багатыршы, магчыма, ўтворана ад першапачатковага Лыбедзь пад уплывам міфалагічнага матыву ператварэння багатыршы ў птушку[1].
Імя Лыбедзі адлюстравана ў вялікай колькасці тапонімаў у Кіеве: рака Лыбідзь, станцыя метро «Лыбідская», вуліцы Лыбідская і Уладзіміра-Лыбідская. У старым Кіеве існавалі таксама вуліцы Набярэжна-Лыбідская (у цяперашні час частка вуліцы Антонавіча), Новалыбідская (цяпер вуліца Рамана Ратушнага на Саламянцы) і завулак Лыбідскі (цяпер Загарадная вуліца).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.