Іозеф Менгеле

Іозеф Менгеле (ням.: Josef Mengele; 16 сакавіка 1911, Гюнцбург, Баварыя — 7 лютага 1979, Бертыёга, штат Сан-Паўлу, Бразілія) — нямецкі доктар, які праводзіў вопыты на вязнях лагера Асвенцім у час Другой сусветнай вайны. Доктар Менгеле асабіста займаўся адборам вязняў, якія прыбывалі ў лагер. Пасля вайны ўцёк з Германіі ў Лацінскую Амерыку, баючыся пераследу. Спробы знайсці Менгеле, каб аддаць яго пад суд, не ўвянчаліся поспехам, хоць, па сцвярджэннях Рафі Эйтана і яшчэ аднаго з ветэранаў «Масада» Алекса Мелера, яны высачылі Менгеле ў Буэнас-Айрэсе падчас правядзення аперацыі па выкраданні Адольфа Эйхмана, але захопліваць яго адначасова з Эйхманам або адразу ж пасля захопу апошняга было занадта рызыкоўна. Памёр у Бразіліі.

Ёзеф Менгеле
Josef Mengele
Фота з аргенцінскіх дакументаў Менгеле, 1956 год
Род дзейнасці	антраполаг, ваенны ўрач, урач-пісьменнік, катавальнік
Дата нараджэння	16 сакавіка 1911(1911-03-16)[1][2][…]
Месца нараджэння	Гюнцбург, Каралеўства Баварыя, Германская імперыя[3]
Дата смерці	7 лютага 1979(1979-02-07)[3][4][…] (67 гадоў)
Месца смерці	Бертыёга[d], штат Сан-Паўлу, Бразілія або Марынга, штат Парана, Бразілія[3]
Месца пахавання	Embu das Artes[d]
Грамадзянства	Германская імперыя  Веймарская рэспубліка  Трэці рэйх
Бацька	Карл Менгеле[d]
Маці	Вальбурга Гапфаўе[d]
Жонка	Ірэна Шэнбайн Марта Менгеле
Дзеці	Рольф Менгеле
Месца працы	Франкфурцкі інстытут генетыкі і расавай гігіены[d] Отмар Фрайгер фон Фершуэр[d][5]
Альма-матар	Мюнхенскі ўніверсітэт Людвіга-Максіміліяна (1936) Франкфурцкі ўніверсітэт імя Ёгана Вольфганга Гётэ
Партыя	Нацыянал-сацыялістычная нямецкая рабочая партыя[6]
Член у	Штурмавыя атрады Стальны шлем[d] СС Вяліканямецкі моладзевы саюз[d]
Прыналежнасць	Трэці рэйх
Бітвы/войны	Другая сусветная вайна
Узнагароды і прэміі	Жалезны крыж 1-га класа Жалезны крыж 2-га класа За раненне ў чорным
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Значную частку работы Менгеле складалі вопыты над вязнямі, уключаючы анатаміраванне жывых немаўлят; кастрацыя хлопчыкаў і мужчын без выкарыстання анестэтыкаў; падвяргаў жанчын ударам току высокага напружання, тэстуючы іх вынослівасць. Аднойчы ён нават стэрылізаваў групу польскіх манахінь пры дапамозе рэнтгенаўскага выпраменьвання^[7].

За 21 месяц сваёй работы ў Асвенціме здабыў рэпутацыю аднаго з самых небяспечных нацыстаў, атрымаў мянушку «Анёл Смерці». Асабіста сустракаў цягнікі з вязнямі, якія прыязджалі ў лагер, і сам вырашаў, каму з іх трэба будзе працаваць у лагеры, хто пойдзе на яго вопыты, а хто адразу ж адправіцца ў газавую камеру.

Асаблівую цікавасць у доктара Менгеле выклікалі блізняты. У 1943 годзе Менгеле выбіраў двайнят, якія прыбывалі ў лагер, і пасяляў іх у спецыяльных бараках. З 3 тысяч двайнят выжылі толькі 300. Часта тыя, што засталіся ў жывых пасля вопытаў доктара, рабілі сабе смерць. Менгеле таксама выяўляў цікавасць да фізіялагічных анамалій, у прыватнасці да карлікаў. Праводзіў эксперыменты над сям'ёй Овіц — яўрэйскімі музыкамі-ліліпутамі з Румыніі.

Зноскі

1. Josef Mengele // Frankfurter Personenlexikon — 2014. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q39845173'></a>
2. Josef Mengele // Brockhaus Enzyklopädie

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
3. Josef Mengele // Oorlogsbronnen Праверана 22 лютага 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q110279963'></a>
4. Josef Mengele // Frankfurter Personenlexikon — 2014. Праверана 5 чэрвеня 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q39845173'></a>
5. Black E. The Horrifying American Roots of Nazi Eugenics — Columbian College of Arts and Sciences, 2003.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5149934'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q84844131'></a>
6. The 7 Most Notorious Nazis Who Escaped to South America // History — 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1621107'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q108483729'></a>
7. Dr. Josef Mengele, ruthless Nazi concentration camp doctor — The Crime Library on truTV.com (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2012. Праверана 1 мая 2012.