Адрас (тканіна)

Адра́с (узб.: Adras) — від смесавых шаўковых тканін палатнянага перапляцення, якія робяцца ўручную з 50 % баваўняных і 50 % шаўковых нітак з абровым узорам  (узб.)^[1]. Уток у адрасе баваўняны, а аснова шаўковая^[2]. Традыцыйна адрас тчэцца ва Узбекістане і Таджыкістане.

Адрас
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Адрас.

Вітрына з адрасам ва Узбекістане

У многіх месцах Узбекістана гэтая тканіна называлася таксама узб.: podshohi — «падышахская», што паказвала на яе надзвычайную каштоўнасць, звязаную і з працаёмкім, дарагім працэсам вырабу і з багатым, прыбраным знешнім выглядам^[3].

Гісторыя

У Сярэдняй Азіі (у Бухары, Самаркандзе, Хаджэндзе, Намангане, Маргілане) вытворчасць шаўковых і паўшаўковых ікатаў (атлас, канаус, адрас) дасягнула асаблівага развіцця ў XIX — пачатку XX стагоддзяў.

Тэхналогія стварэння

Узор бухарскага адрасу з калекцыі «The Textile Manufactures of India», 1866

Шырыня адрасу, зробленага ўручную, вагаецца ад 32 да 55 см, паколькі большую шырыню не дазваляюць задаць ткацкія станы^[2].

Пры ручным вырабе адрасу на тканіне абавязкова ёсць белы скат, паласа па якой ткачы раўнавалі ікатавы ўзор. Частата паўтарэння скату каля 2,2 метра і залежыць ад даўжыні рамкі, на якую нацягвалі палатно. Пры пашыве гатовага адзення гэты скат традыцыйна пакідалі. Рабілася гэта з прычыны вялікага кошту тканіны і немэтазгоднасці адбракоўкі годнага матэрыялу. Акрамя гэтага наяўнасць скату на адзенні дадаткова падкрэслівала той факт, што ткань рабілася традыцыйным ручным спосабам^[2].

Сучасныя мадэльеры пакідаюць скат толькі ў выпадках, калі хочуць адмыслова падкрэсліць аўтэнтыку пашытых рэчаў, у астатніх выпадках яго выкарыстоўваюць для аздаблення ці наогул адразаюць, каб не парушаў сіметрыю арнаменту на тканіне^[2].

Тэхналогія фарбавання

Дзяўчыны з Гісара. Крайняя левая ў сукенцы з адрасу

Жанчыны Паднджакента ў сукенках з адрасу і атласу

Ва Узбекістане адрас вырабляюць уручную з выкарыстаннем тэхнікі ікат і натуральных фарбавальнікаў^[4]. Пры гэтым пучкі шаўковых нітак абвязваюць паасобна, каб была магчымасць паэтапна афарбоўваць іх у розныя колеры. Пры гэтым для Узбекістана характэрнай асаблівасцю іката з’яўляецца тое, што рознакаляровасць уласціва толькі ніткам асновы  (руск.), а ўток пакідаецца аднатонным^[1].

У якасці натуральных фарбавальнікаў прымяняюцца водныя выцяжкі з розных раслін: Rubia tinctorum, коркі граната (Punica), цыбулі (Allium), грэцкага арэха (Juglans regia), Delphinium luteum, бутонаў Styphnolobium japonicum, мальвы (Malva) і іншых, а таксама кашаніль (Dactylopius coccus) і індзіга^[2][3].

Выкарыстанне

Уласцівасці адрасу дазваляюць захаваць прахалоду ўлетку і аддаваць цяпло зімой, таму з яго ствараюць шматфункцыянальнае адзенне: блузкі, спадніцы, вячэрнія сукенкі, касцюмы і многае іншае. Акрамя гэтага з адрасу ствараюць аксесуары і дэкаруюць ім памяшканні ва ўсходнім стылі.

Падробкі адрасу

З-за вялікай каштоўнасці і дэкаратыўнасці адрасу выпускаюць яго падробкі тэхнікай штампоўкі.

У культуры

У Хаджэндзе праводзіцца штогодны фестываль атласа і адраса^[5].

Зноскі

1. Ткани ручной работы Архівавана 13 лістапада 2016. (руск.)
2. Как делают икаты и что это такое (руск.)
3. Абровые ткани Архівавана 12 снежня 2016. (руск.)
4. Одежда из адраса Архівавана 27 лістапада 2016. (руск.)
5. Ткачихи поборятся за звание лучшей в пяти номинациях и смогут претендовать на денежные премии в размере от пяти тысяч за гран-при до двух тысяч сомони (руск.)