Аранская дынастыя

Аранская ці Аранска-Насаўская дынастыя (нідэрл.: Oranje-Nassau) — каралеўская дынастыя Нідэрландаў з 1815 года, галіна Насаўскага княжацкага дому. З XVI стагоддзя прынцы Аранскія — уплывовая алігархічная сям'я Рэспублікі Злучаных правінцый, з якой абіраліся яе статхаўдары (штатгальтары). Дынастычны колер — аранжавы.

Аранскія-Насау
Краіна	Нідэрланды
Родапачынальны дом	Насаускі дом[d]
Заснавальнік	Вільгельм I Аранскі
Цяперашні глава	Вілем-Аляксандр
Год заснавання	1544
Малодшыя лініі	графы Мерэнберг
Тытулы
герцагі Насау (1806—1866) каралі Нідэрландаў (з 1815), Вялікія герцагі Люксембурга (1815—1890)
Медыяфайлы на Вікісховішчы Аранскія-Насау на Радаводзе

Імя дынастыі паходзіць ад паўднёвафранцузскага княства Оранж, атрыманага ў спадчыну Вільгельмам I Аранскім. Падчас Нідэрландскай рэвалюцыі, адным з правадыроў якой быў Вільгельм I, ён быў абвешчаны статхаўдарам Галандыі, Зеландыі і шэрагу іншых нідэрландскіх правінцый. Яго спадчыннікі, якія таксама займалі гэтыя пасады, у XVII—XVIII стст. дамагліся становішчы фактычных кіраўнікоў выканаўчай улады Рэспублікі Злучаных Правінцый. Вільгельм III Аранскі (1650—1702) з 1689 быў таксама каралём Англіі і Шатландыі.

З яго смерцю род Вільгельма I Аранскага згас, і тытул прынцаў Аранска-Насаўскіх перайшоў да прадаўжальнікаў лініі яго малодшага брата Іаана Насау-Дыленбургскага. Прамы нашчадак Яна абвясціў сябе 16 сакавіка 1815 года каралём Нідэрландаў, і дынастыя Аранска-Насаўскіх ператварылася ў каралеўскую. Нідэрландская каралеўская дынастыя выводзіцца ад родапачынальніка папярэдняй Аранскай дынастыі па шэрагу жаночых ліній.

Каралі Нідэрландаў (з 1815)

Пасля вызвалення Нідэрландаў ад напалеонаўскага валадарства па рашэнні Венскага кангрэса ў гэтай дзяржаве была ўсталявана манархічная форма кіравання і прынц Вільгельм VI Аранскі стаў каралём ізноў створанага Каралеўства Нідэрландаў, у склад якога былі ўключаны таксама былыя Аўстрыйскія Нідэрланды (з 1830 года — Бельгія), пад імем Вілема I. Яго сын, будучы Вілем II, быў у шлюбе з сястрой расійскага імператара Аляксандра I вялікай князёўнай Ганнай Паўлаўнай.

Нідэрландскія каралі і каралевы з Аранскай дынастыі:

• (15 сакавіка 1815 — 7 кастрычніка 1840) Вілем I
• (7 кастрычніка 1840 — 17 сакавіка 1849) Вілем II
• (17 сакавіка 1849 — 23 лістапада 1890) Вілем III
• (23 лістапада 1890 — 4 верасня 1948) Вільгельміна
• (4 верасня 1948 — 30 красавіка 1980) Юліяна
• (30 красавіка 1980 — 30 красавіка 2013) Беатрыкс
• (з 30 красавіка 2013) Вілем-Аляксандр

Са смерцю Вілема III у 1890 годзе Аранская дынастыя ў мужчынскім калене згасла. З генеалагічнага пункту гледжання Юліяна належала (па бацьку) да Мекленбургскага дому (en), Беатрыкс — да княжацкага дому Ліпэ (en), а спадчыннікі Беатрыкс працягваюць дваранскі род Амсбергаў. Тым не менш афіцыйна каралеўская сям'я Нідэрландаў працягвае прылічацца да Аранскай дынастыі.

Вялікія герцагі Люксембурга (1815—1890)

Да 1890 года прадстаўнікі Аранскай дынастыі кіравалі ў Люксембургу, але пасля таго, як нідэрландскі прастол перайшоў да Вільгельміны, паводле салічнага закона вялікім герцагам Люксембурга стаў прадстаўнік іншай галіны Насау — Адольф.

Генеалагічнае дрэва

Герб графаў Насау-Дыленбург

Герб графаў і князёў Насау-Дыц

Вільгельм I Багаты граф Насау-Дыленбург

Вілем I Маўклівы прынц Аранскі

Іаан VI граф Насау-Дыленбург

Філіп-Вілем прынц Аранскі

Морыц прынц Аранскі

Фрэдэрык-Хендрык прынц Аранскі

Эрнст-Казімір граф Насау-Дыц

Вілем II прынц Аранскі

Вільгельм-Фрыдрых князь Насау-Дыц

Вілем III прынц Аранскі

Генрых-Казімір II князь Насау-Дыц

Іаан-Вілем-Фрыза князь Насау-Дыц, прынц Аранскі

Вілем IV князь Насау-Дыц, прынц Аранскі

Вілем V князь Насау-Дыц, прынц Аранскі

Вілем I кароль Нідэрландаў

Вілем II кароль Нідэрландаў

Вілем III кароль Нідэрландаў

Вільгельміна каралева Нідэрландаў

Генрых Мекленбург-Шверынскі

Юліяна каралева Нідэрландаў

Бернард Ліпэ-Бістэрфельдскі

Беатрыкс каралева Нідэрландаў

Клаус фон Амсберг

Вілем-Аляксандр кароль Нідэрландаў

Катарына-Амалія прынцэса Аранская, прынцэса Нідэрландаў

Спасылкі

• Сувязі дынастыі Аранскіх-Насау з домам Раманавых (нявызн.)(недаступная спасылка). RUSNET.NL Энцыклапедыя :: З ::. Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2013. Праверана 26 лістапада 2013.