Бахрэйнска-ізраільскі мірны дагавор

Бахрэйнска-ізраільскі мірны дагавор — дагавор аб нармалізацыі адносін паміж Ізраілем і Бахрэйнам, аб заключэнні і падпісанні якога было абвешчана 11 верасня 2020 года^[1]. Падпісанне дамовы адбылося 15 верасня гэтага ж года^[2], адначасова з падпісаннем ізраільска-эмірацкага дагавора. Цырымонія прайшла на лужку перад Белым домам у Вашынгтоне, ЗША. Па выніках пагаднення паміж краінамі ўстаноўлены паўнавартасныя дыпламатычныя адносіны^[3].

Гэта чацвёрты мірны дагавор, падпісаны Ізраілем з арабскай краінай, пасля Егіпта (1979), Іарданіі (1994) і ААЭ (2020).

Эксперты ацэньваюць мірныя працэсы паміж Ізраілем і суніцкімі манархіямі як вынік іх сумеснага супрацьстаяння ўплыву Ірана^[4].

Гісторыя

Пасля абвяшчэння аб эмірацка-ізраільскай нармалізацыі саветнік прэзідэнта ЗША Трампа Джарэд Кушнер неаднаразова наведваў Манаму і праводзіў перамовы з прадстаўнікамі ўрада Бахрэйна. Тады апошнія заяўлялі, што падпішуць пагадненне толькі пасля таго, як на падобны крок пойдзе Саудаўская Аравія. Яна, у сваю чаргу, заявіла, што зробіць гэта толькі пасля стварэння незалежнай палесцінскай дзяржавы^[3]. Тым не менш паведамлялася пра тэлефонную размову Трампа і саудаўскага караля Салмана, падчас якой два лідары абмеркавалі рашэнне ўрада Бахрэйна нармалізаваць адносіны з Ізраілем^[5].

11 верасня 2020 года адбылася тэлефонная размова паміж каралём Бахрэйна Хамадам ібн Іса Аль Халіфай і кіраўніком урада Ізраіля Біньямінам Нетаньяху^[3][6]. Крыху пазней у гэты ж дзень прэзідэнт ЗША Дональд Трамп заявіў, што 15 верасня ў Вашынгтоне паралельна з падпісаннем эмірацка-ізраільскай дамовы будзе заключана і падпісана пагадненне аб нармалізацыі адносін паміж Ізраілем і Бахрэйнам^[7][8].

Дагавор быў падпісаны 15 верасня 2020 года кіраўніком МЗС Бахрэйна Абдулатыф бін Рашыд аль-Заяні і прэм’ер-міністрам Ізраіля Нетаньяху^[3]. Аль-Заяні таксама заявіў, што мірны дагавор з Ізраілем «умацуе бяспеку рэгіёна»^[9]. Падпісанае пагадненне ўступіць у сілу пасля яго ратыфікацыі ізраільскім урадам^[10].

Роля Саудаўскай Аравіі

Бахрэйн — невялікая астраўная дзяржава ў Персідскім заліве, аддзеленая мостам ад Саудаўскай Аравіі. Нягледзячы на тое, што дзяржава з’яўляецца незалежнай, яе знешняя палітыка амаль цалкам вызначаецца Саудаўскай Аравіяй, якая часцяком наўпрост дыктуе ёй сваю волю. З гэтай прычыны крок насустрач нармалізацыі з Ізраілем не мог бы адбыцца без адабрэння і згоды суседа^[11][12][13]. Эксперты мяркуюць, што такім чынам саудзіты «прамацваюць глебу» і могуць рушыць услед за астатнімі ў справе ўстанаўлення міру ў рэгіёне^[14].

Пасля паведамлення аб нармалізацыі адносін Ізраіля і ААЭ Саудаўская Аравія першая адкрыла сваю паветраную прастору для пралёту ізраільскіх самалётаў, якія ідуць у Эміраты^[15]. Праз некалькі дзён сваё неба для ізраільцян адкрыў і Бахрэйн^[16][17].

Па паведамленні СМІ, здзелка аб нармалізацыі адносін паміж Ізраілем і ААЭ і Бахрэйнам падтрымлівалася наследным прынцам Саудаўскай Аравіі Мухамедам, у той час як яго бацька кароль Салман быў супраць яе^[18][19][20].

Прававыя аспекты

Дакумент, які Ізраіль падпісаў з Бахрэйнам, — «мірная дэкларацыя». У ёй агаворваецца агульная заява аб імкненні да міру, але яна стане базай для заключэння дагавора ў будучыні^[21]. Пагадненне прадугледжвае ўсталяванне прамых рэгулярных рэйсаў паміж Манамай і Тэль-Авівам^[22].

Міжнародная рэакцыя

У міжнароднай супольнасці пагадненне было ўспрынята неадназначна. Іншыя манархіі рэгіёна, а таксама саюзнікі ЗША падтрымалі нармалізацыю адносін паміж краінамі^[23][24]. Іран, Турцыя, Дзяржава Палесціна і іх саюзнікі раскрытыкавалі дакумент, паколькі ён пагражаў інтарэсам палесцінскіх арабаў^[25][26].