Беларусь і Еўрапейскі Саюз

Адносіны Беларусі і Еўрапейскага саюза першапачаткова былі створаныя пасля таго, як Еўрапейскі Саюз прызнаў беларускую незалежнасць у 1991 годзе. Пасля прыходу да ўлады Аляксандра Лукашэнкі ў 1994 годзе адносіны паміж Мінскам і ЕС пагоршыліся і засталіся халоднымі. Адносіны пачалі паляпшацца з кастрычніка 2008 года^{[1][2][3][4][5]}.

Адносіны Беларусі і Еўрапейскага саюза
Беларусь Еўрапейскі саюз

17 лютага 2020 года Савет ЕС працягнуў санкцыі супраць Беларусі. Яны ўключаюць эмбарга на «пастаўкі зброі і тэхнікі», якія можна выкарыстаць для рэпрэсій унутры краіны, а таксама на экспарт у Беларусь біятлоннага рыштунку і спартовых вінтовак і спартовых пісталетаў спецыяльнага прызначэння. Апроч таго, прадугледжанае «замарожванне актываў і забарона на паездкі для чатырох чалавек, якія лічацца датычнымі да нераскрытых знікненняў двух апазіцыйных палітыкаў, бізнесоўца і журналіста ў 1999 і 2000 гадах» — Уладзіміра Навумава, Віктара Шэймана, Юрыя Сівакова і Дзмітрыя Паўлічэнкі^[6].

Некаторыя вядомыя беларускія грамадзяне сталі ганаровымі консуламі краін Еўрапейскага Саюза ў Беларусі. Так, Павел Тапузідзіс прадстаўляе ў гэтай якасці Грэцыю і Румынію^[7], Аляксей Сычоў быў ганаровым консулам Славакіі^[8][9].

Прававыя рамкі

Хоць Еўрапейскі саюз і Беларусь падпісалі Пагадненне аб партнёрстве і супрацоўніцтве (ППС) у 1995 годзе, якое была прызначана для кіравання ўзаемнымі палітычнымі і эканамічнымі адносінамі, гэта пагадненне не было ратыфікавана ЕС. У верасні 1997 года Савет міністраў замежных спраў Еўрапейскага саюза прыняў рашэнне аб змяненні палітыкі ЕС у адносінах да Беларусі. Было прыпынена дзеянне Часовага пагаднення аб гандлі, абмежаваны палітычныя кантакты, замарожаны важныя праграмы супрацоўніцтва. Працэс падрыхтоўкі Беларусі да ўступлення ў Савет Еўропы быў прыпынены.^[10] Акрамя таго, ЕС выключыў Беларусь з сваёй Еўрапейскай палітыкі суседства (ЕПС), якая была першапачаткова распрацавана для ўстанаўлення «кола сяброў» ў геаграфічнай блізкасці Саюза. Брусэль сцвярджае, гэта выключэнне з’яўляецца прамым адказам на стварэнне аўтарытарнага рэжыму на чале з прэзідэнтам А. Лукашэнка. Тым не менш, гандлёвыя адносіны Беларусі з ЕС па-ранейшаму пакрытыя Агульнай сістэмай прэферэнцый Саюза і найбольшага спрыяння палажэнняў Пагаднення паміж ЕС і Савецкім Саюзам у 1989 годзе^[11]. Беларусь з'яўляецца адной з нямногіх дзяржаў у Еўропе, што не прасілі сяброўства ў Еўрапейскім Саюзе. Акрамя таго, Еўрапейскі Саюз не прапанаваў сяброўства Мінску^[12]. У Беларусі пастаянна шукаюць дасягнення сваіх мэтаў за дапамогай эканамічных і палітычных сувязей з Расіяй, разам з якой яны з'яўляюцца членамі-заснавальнікамі Саюзнай дзяржавы (раней «Саюзная дзяржава Расіі і Беларусі»).

У кастрычніку 2009 года апытанне, праведзены незалежнай НІСЭПД інстытута ў Беларусі ўстаноўлена, што 44,1 адсоткаў беларускага народа будзе галасаваць на рэферэндуме на ўступленне ў ЕС, у параўнанні з 26,7 адсотка годам раней.

Санкцыі

2021. Уладзімір Макей аб скарачэнні дыпламатычнага прысутнасці Беларусі ў ЕС

2 кастрычніка 2020 года Еўрапейскі саюз, у сувязі з пратэстамі ў Беларусі, прыняў санкцыйны пакет супраць 40 фізічных асоб — прадстаўнікоў МУС і КДБ, членаў ЦВК.

6 лістапада 2020 года Еўрапейскі саюз прыняў другі пакет санкцый, які закрануў А. Лукашэнку і 14 высокапастаўленых чыноўнікаў.

17 снежня 2020 года прадстаўнікі Еўрапейскага саюза ўхвалілі трэці пакет санкцый супраць фізічных і юрыдычных асоб, якія падтрымліваюць рэжым Лукашэнкі^[13].

24 чэрвеня 2021 года прадстаўнікі Еўрапейскага саюза ўвялі чацвёрты пакет санкцый, і агулам пад санкцыямі сталі знаходзіцца 166 асоб і 15 прадпрыемстваў, адказных за рэпрэсіі ў Беларусі^[14][15]. Сектаральныя санкцыі цалкам забараняюць імпарт нафтапрадуктаў і калійных угнаенняў з Беларусі, а таксама іх транзіт праз тэрыторыю ЕС. Сярод іншага:

• Забарона імпарту і экспарту абсталявання і ПЗ для сачэння для людзьмі ў інтэрнэце і па тэлефоннай сувязі;
• Забарона на доўгатэрміновае крэдытаванне дзяржкампаній і размяшчэнне каштоўных папер з пагашэннем больш за 3 месяцы;
• Забарона на продаж і транзіт тытуню і тытунёвых вырабаў з ЕС пакупнікам з Беларусі або для выкарыстання ў Беларусі;
• Забарона на перадачу або экспарт усіх тавараў і тэхналогій двайнога прызначэння для ваеннага выкарыстання ў Беларусі;
• Забараняецца прадастаўляць фінансаванне або фінансавую дапамогу для набыцця тэхналогій падвойнага прызначэння для ваеннага выкарыстання ў Беларусі^[16][17].

Гл. таксама

• Знешняя палітыка Беларусі
• Спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС

Зноскі

1. 'Time to turn the page' on EU-Belarus ties: OSCE Архівавана 5 лістапада 2012.
2. Belarus hopes to negotiate trade agreement with EC Архівавана 11 лістапада 2021.
3. Lukashenko hails lifting of EU travel ban Архівавана 5 лістапада 2012.
4. Dialogue between parliaments of Belarus, EU countries to continue developing Архівавана 11 лістапада 2021.
5. EU customs services express interest in close cooperation with Belarus Архівавана 11 лістапада 2021.
6. Belarus: EU prolongs arms embargo and sanctions against 4 individuals for one year (англ.). Савет Еўрапейскага саюза (17 лютага 2020). Праверана 19 лютага 2020.
7. Дыпламатычны даведнік (нявызн.)(недаступная спасылка). Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь (2 жніўня 2024). Архівавана з першакрыніцы 9 чэрвеня 2024. Праверана 17 мая 2024.
8. Дыпламатычны даведнік (2019) (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь (2 жніўня 2019).
9. Беларусь вошла в двадцатку стран по числу почетных консулов
10. Дрозд, Н. И. Опыт развития дипломатических отношений между Республикой Беларусь и Итальянской Республикой (1998—2002 гг.) // Дипломатия Беларуси: прошлое и настоящее: Сборник материалов научного семинара, Минск, 6 марта 2015 г. / Беорусский государственный университет, Факультет международных отношений, Кафедра дипломатической и консульской службы, ОО «Центр изучения внешней политики и безопасности»; [под редакцией А. В. Русаковича]. — Минск: БГУ, 2015. — С. 52.
11. Agreement signed between European Community and Soviet Union Архівавана 4 жніўня 2008. 1989-12-18
12. Korosteleva, E.A., «The Limits of the EU Governance: Belarus ' Response to the European Neighbourhood Policy», Contemporary Politics, Vol. 15(2), June 2009, pp. 229-45
13. ЕС ввел в действие третий пакет санкций против Белоруссии (руск.). РБК (17 снежня 2020). Праверана 24 снежня 2020.
14. Oil, potash, tobacco, banking: EU imposes targeted sanctions on Belarusian economy (англ.). Белсат (24 чэрвеня 2021). Праверана 24 чэрвеня 2021.
15. Евросоюз утвердил новый пакет санкций против представителей Беларуси. Кто в списке? (руск.). Белсат (21 чэрвеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 27 чэрвеня 2021. Праверана 27 чэрвеня 2021.
16. eur-lex.europa.eu
17. Еўрасаюз цалкам забараніў імпарт і транзіт нафтапрадуктаў з Беларусі. Пад санкцыямі таксама тытунь і абсталяванне для сачэння за людзьмі (нявызн.). Наша Ніва (24 чэрвеня 2021).