Варшаўскае генерал-губернатарства

Варшаўскае генерал-губернатарства — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка Расійскай імперыі, утвораная 11 студзеня 1874 года шляхам пераўтварэння намесніцтвы Царства Польскага. Скасавана ў лютым 1917 года Часовым урадам^[1] ужо пасля акупацыі тэрыторыі генерал-губернатарствы германскімі і аўстра-венгерскімі войскамі.

Адміністрацыйны падзел

У Варшаўскае генерал-губернатарства ўваходзіла 10 губерняў, названых у Зборы законаў Расійскай імперыі губернямі Царства Польскага, а ў палітычным жыцці і ўжытку — Прывіслінскімі губернямі, Прывіслінскім краем ці губернямі Прывіслінскага края:

• Варшаўская (14 паветаў, 22 гарады і 7039 астатніх паселішчаў — тут і далей станам на пачатак XX стагоддзя)
• Калішская (8 паветаў і 142 воласці, 13 гарадоў і 5102 астатніх паселішчаў)
• Кялецкая (7 паветаў і 128 валасцей, 7 гарадоў і 3080 астатніх паселішчаў)
• Ломжынская (7 паветаў і 72 воласці, 7 гарадоў і 3014 астатніх паселішчаў)
• Люблінская (10 паветаў і 143 воласці, 13 гарадоў, 42 пасада і 3259 астатніх паселішчаў)
• Петракоўская (8 паветаў і 143 воласці, 11 гарадоў і 5090 астатніх паселішчаў
• Плоцкая (7 паветаў і 95 валасцей, 9 гарадоў і 3752 астатніх паселішчаў)
• Радамская (7 паветаў і 142 воласці, 10 гарадоў і 3780 астатніх паселішчаў)
• Сядлецкая (з 1912 года — Холмская) (9 паветаў і 140 валасцей, 12 гарадоў і 3995 астатніх паселішчаў)
• Сувалкская (7 паветаў і 85 валасцей, 10 гарадоў і 5126 астатніх паселішчаў)

Органы кіравання

• На чале дадзенай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі, як і любога іншага генерал-губернатарства Расійскай імперыі, стаяў прызначаны расійскім самадзержцам генерал-губернатар. Варта адзначыць, што пасада варшаўскага генерал-губернатара (да 1864 года — ваеннага генерал-губернатара) існавала і да 1874 года^[2], аднак у той час на чале польскіх губерняў стаяў Намеснік Царства Польскага.
• Найвышэйшым указам, выдадзеным у Варшаве 1 снежня 1815 года, заснавана намесніцтва Царства Польскага. 11 студзеня 1874 года яно ператворана ў генерал-губернатарства; тады ж канцылярыя намесніка ператворана ў канцылярыю генерал-губернатара. Пасады памочнікаў заснаваны: па грамадзянскай частцы — 2 красавіка 1892 года, па паліцэйскай частцы — 27 чэрвеня 1896 года.

Намеснікі

Імя	Тытул, чын, званне	Час заняцця пасады
Юрый Заёнчак	князь, генерал ад інфантэрыі	11.12.1815—18(30).06.1826
Варшаўскі Іван Фёдаравіч	найяснейшы князь, генерал-фельдмаршал	22.03.1832—20.01.1856
Міхаіл Дзмітрыевіч Гарчакоў	князь, генерал-ад'ютант, генерал ад артылерыі	20.01.1856—18.05.1861
Карл Карлавіч Ламберт	граф, генерал-ад'ютант, генерал ад кавалерыі	06.08.1861—09.10.1861
Аляксандр Мікалаевіч Лідэрс	граф, генерал-ад'ютант, генерал ад інфантэрыі	09.10.1861—16.06.1862
Канстанцін Мікалаевіч	вялікі князь	16.06.1862—19.10.1863
Фёдар Фёдаравіч Берг	граф, генерал-фельдмаршал	19.10.1863—06.01.1874

Генерал-губернатары

Імя	Тытул, чын, званне	Час замяшчэння пасады
Павел Яўстаф'евіч Кацэбу	граф, генерал-ад'ютант, генерал ад інфантэрыі	11.01.1874—18.05.1880
Пётр Паўлавіч Альбядзінскі	генерал-ад'ютант, генерал ад кавалерыі	18.05.1880—19.05.1883
Іосіф Уладзіміравіч Гурко	генерал-фельдмаршал, генерал-ад'ютант	07.06.1883—06.12.1894
Павел Андрэевіч Шувалаў	граф, генерал-ад'ютант, генерал ад інфантэрыі	13.12.1894—12.12.1896
Аляксандр Канстанцінавіч Імерэцінскі	найяснейшы князь, генерал-ад'ютант, генерал ад інфантэрыі	01.01.1897—17.11.1900
Міхаіл Іванавіч Чарткоў	генерал-ад'ютант, генерал ад кавалерыі	24.03.1901—19.02.1905
Канстанцін Клаўдзевіч Максімовіч	генерал-ад'ютант	19.02.1905—15.08.1905
Георгій Антонавіч Скалон	генерал-ад'ютант, генерал ад кавалерыі	15.08.1905—01.02.1914
Якаў Рыгоравіч Жылінскі	генерал ад кавалерыі	04.03.1914—23.12.1914
Павел Мікалаевіч Енгалычаў	князь, генерал-лейтэнант, генерал-ад'ютант	23.12.1914—02.1917

Распарадчай дзейнасцю пры генерал-губернатары займалася канцылярыя.

2 красавіка 1892 года міністрам унутраных спраў была заснавана пасада памочніка варшаўскага генерал-губернатара па грамадзянскай частцы, а 26 чэрвеня 1896 года — па паліцэйскай частцы.

Памочнікі генерал-губернатара па грамадзянскай частцы

Імя	Тытул, чын, званне	Час замяшчэння пасады
Мікалай Мікалаевіч Медэм	барон, генерал-лейтэнант	02.04.1892—18.03.1895
Аляксандр Іванавіч Пятроў	гофмайстэр, тайны саветнік	24.03.1895—12.02.1897
Аляксандр Дзмітрыевіч Абаленскі	шталмайстар, сапраўдны стацкі саветнік	13.02.1897—20.05.1899
Іван Рыгоравіч Падгароднікаў *	тайны саветнік	24.05.1899—

* У час вакантнасці пасады генерал-губернатара (17.11.1900 — 24.03.1901) выконваў яго абавязкі.

Памочнікі генерал-губернатара па паліцэйскай частцы

Імя	Тытул, чын, званне	Час замяшчэння пасады
Віктар Іванавіч Анапрыенка	генерал-лейтэнант	18.01.1897—01.09.1899
Іван Аляксандравіч Фулон	генерал-лейтэнант	09.03.1900—12.02.1904
Леў Карлавіч Утгоф	генерал-лейтэнант	25.09.1906—02.12.1914
Мітрафан Якаўлевіч Іклоў	генерал-лейтэнант	02.12.1914—10.07.1916

Зноскі

1. Столяров М. В. Колесо истории: от генерал-губернаторств до федеральных округов // Федерализм и державность: российский вариант. — 2-е изд. — М.: «Славянский диалог», 2001. — С. 40. — ISBN 5-8546-8058-0.
2. Генерал-губернаторы и военные губернаторы // Российский государственный военно-исторический архив. Путеводитель / Отв. ред. И. О. Гаркуша. — М.: «Российская политическая энциклопедия», 2006. — Т. 1. — С. 197. — ISBN 5-8243-0709-1.