Савецкая вуліца (Брэст)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Савецкая вуліца.

Вуліца Савецкая (раней Мільённая, Паліцэйская, Дамброўскага) — вуліца ў цэнтральнай частцы горада Брэста. Займае важнае месца ў яго планіровачнай структуры. Бярэ пачатак з вул. Арджанікідзэ, перасякае пр. Машэрава і выходзіць на набярэжную р. Мухавец. Ад вул. Пушкінскай да пр. Машэрава з’яўляецца пешаходнай. Даўжыня вуліцы складае 1740 м.

Савецкая вуліца Брэст
Агульная інфармацыя
Краіна	Беларусь
Рэгіён	Брэсцкая вобласць
Горад	Брэст
Ранейшыя назвы	Мільённая, Паліцэйская, Дамброўскага
Паштовы індэкс	224030
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Савецкая вуліца

Кінатэатр «Беларусь»

Пачала фармавацца ў сярэдзіне XIX стагоддзя. У 1915 годзе значная частка вуліцы была спалена. Да Другой сусветнай вайны на вуліцы размяшчаліся гарадскі магістрат, крамы, аптэкі, цырульні, 1—2-павярховыя жылыя дамы, кінатэатр «Адрыя» (цяпер «1 Мая»). У 1951—1957 гадах вуліца рэканструявана, пабудаваныя 2—3-павярховыя жылыя дамы, архітэктура якіх узбагачаюць элементы класічнай спадчыны. У 1970-я гады пабудаваны кінатэатр «Беларусь», ансамбль дзевяціпавярховых жылых дамоў з прадпрыемствамі гандлю, культурна-побытавага абслугоўвання ў першых паверхах.

Ліхтаршчык Брэста запальвае газавыя ліхтары

З 2009 года на адной з пешаходных зон вуліцы штодня запальвае і гасіць старадаўнія ліхтары штатны ліхтаршчык у форме пятроўскіх часоў. Для гэтага ён падымаецца па лесвіцы і ўручную запальвае і гасіць у кожным ліхтары газавую лямпу. Усяго на вуліцы Савецкай усталявана 19 такіх ліхтароў^[1][2].

Апісанне

Брацкая царква

Своеасаблівае архітэктурна-мастацкае аблічча вуліцы ствараюць суадносіны шырыні і профілю магістралі, вышыні забудовы і рытмічнае чаргаванне адміністрацыйных, культурна-побытавых, гандлёвых і жылых будынкаў. Захаваліся помнікі архітэктуры канца XIX — пачатку XX стагоддзяў: былы гарадскі асабняк, былая мужчынская гімназія (цяпер навучальны корпус педінстытута), Брацкая царква. Тарцовай часткай на вул. Савецкую выходзіць гандлёвы цэнтр.

У 2009 годзе на скрыжаванні вул. Гогаля і вул. Савецкай за кошт ахвяраванняў гараджан і сродкаў горада ўзведзены помнік, прысвечаны тысячагоддзю Брэста.

Забудова

Па цотным баку

• № 2/1 — адміністрацыйны корпус «Белалка» (2015; арх. Я. Крапіўны^[3]).
• № 10 — Свята-Мікалаеўская брацкая царква. Узведзена ў 1906 годзе.  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000021шыфр 113Г000021
• № 16 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 18 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 28 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 46 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 50 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002

Дом № 64

• № 64 — мураваны двухпавярховы будынак з мансардай.
• № 66 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 68 — гандлёвы цэнтр «Аціс-Хол» (2014, архітэктар У. Н. Казакоў)^[4].
• № 72 — мураваны двухпавярховы будынак, складанай у плане формы. Узведзены ў 1920—1930 гадах. Галоўным фасадам выходзяць на вуліцу, утвараючы з дамамі № 74 і 76 адзіны комплекс. Сцены дэкарыраваныя лапаткамі, вокны прамавугольныя, на другіх паверхах балконы. На першым паверсе размешчаны гандлёвыя ўстановы^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 74 — мураваны двухпавярховы будынак, складанай у плане формы. Узведзены ў 1920—1930 гадах. Галоўным фасадам выходзяць на вуліцу, утвараючы з дамамі № 72 і 76 адзіны комплекс. Сцены дэкарыраваныя лапаткамі, вокны прастакутныя, на другіх паверхах балконы. У доме № 74 асіметрычна размешчана прамавугольная арка. На першым паверсе размешчаны гандлёвыя ўстановы^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 76 — мураваны двухпавярховы будынак, складанай у плане формы. Узведзены ў 1920—1930-х гадах. Галоўным фасадам выходзяць на вуліцу, утвараючы з дамамі № 72 і 74 адзіны комплекс. Сцены дэкарыраваныя лапаткамі, вокны прастакутныя, на другіх паверхах балконы. У цэнтры дома лучковая арка^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 80 — мураваны аднапавярховы будынак з мансардай. Узведзены ў 1890 г.
• № 82 — мураваны аднапавярховы будынак з мансардай. Узведзены ў 1890 г.
• № 90 — мураваны аднапавярховы Г-падобны ў плане будынак. Узведзены ў першай чвэрці XX стагоддзя. Галоўны фасад расчлянёны руставанымі пілястрамі, прамавугольныя вокны дэкарыраваныя сандрыкамі і падаконнымі плітамі, карніз складанага профілю, на другім паверсе балкон з ажурнай металічнай агароджай.
• № 98 — мураваны аднапавярховы будынак.
• № 100 — мураваны двухпавярховы будынак. Мае складаную ў плане форму і дваровыя прыбудовы. У дэкаратыўнай аздобе выкарыстаны міжпаверхавыя паясы, сандрыкі, аконныя нішы, ажурныя балконы^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 102 — мураваны двухпавярховы будынак. Мае складаную ў плане форму і дваровыя прыбудовы. У дэкаратыўнай аздобе выкарыстаны міжпаверхавыя паясы, сандрыкі, аконныя нішы, ажурныя балконы^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 104 — мураваны двухпавярховы будынак. Мае складаную ў плане форму і дваровыя прыбудовы. У дэкаратыўнай аздобе выкарыстаны міжпаверхавыя паясы, сандрыкі, аконныя нішы, ажурныя балконы. Мае лучковую праезную арку^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 106 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 108 — мураваны двухпавярховы будынак. Разам з дамамі № 110, 112, 114, 116 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі. У дэкаратыўнай аздобе выкарыстаныя міжпаверхавыя паясы, сандрыкі, аконныя нішы^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 110 — мураваны двухпавярховы будынак. Разам з дамамі № 108, 112, 114, 116 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі. У дэкаратыўнай аздобе выкарыстаныя міжпаверхавыя паясы, сандрыкі, аконныя нішы^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 112 — мураваны двухпавярховы будынак. Разам з дамамі № 108, 110, 114, 116 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі. У дэкаратыўнай аздобе выкарыстаныя міжпаверхавыя паясы, сандрыкі, аконныя нішы^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 114 — мураваны двухпавярховы будынак. Разам з дамамі № 108, 110, 112, 116 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі. У дэкаратыўнай аздобе выкарыстаныя міжпаверхавыя паясы, сандрыкі, аконныя нішы^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002

Дом № 116 на скрыжаванні з пр. Машэрава

• № 116 (пр. Машэрава № 52) — мураваны аднапавярховы будынак. Разам з дамамі № 108, 110, 112, 114 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі. У дэкаратыўнай аздобе выкарыстаныя міжпаверхавыя паясы, сандрыкі, аконныя нішы^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002

Па няцотным баку

• № 1 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 5 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 7 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 11 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002

Дом № 13

• № 13 (вул. Міцкевіча, 26) — асабняк (першая палова XIX стагоддзя) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 25 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 29 — будынак Брэсцкай жаночай гімназіі —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 43 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 45 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 49 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 51 (вул. Гогаля, 53) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 53 — мураваны трохпавярховы будынак. Узведзены ў пачатку XX стагоддзя. Утварае адзіны комплекс з домам № 55. Фасад дэкарыраваныя рустам, вуглавымі лапаткамі, пілястрамі, балконамі^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 55 — мураваны аднапавярховы будынак. Узведзены ў пачатку XX стагоддзя. Утварае адзіны комплекс з домам № 53. Фасад дэкарыраваныя рустам, вуглавымі лапаткамі, пілястрамі, балконамі^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 57 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 59 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 61 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 65 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 69 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002

Дом № 71

• № 71 — мураваны трохпавярховы будынак.  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002

Дом № 73

• № 73 — мураваны двухпавярховы будынак.
• № 85 — мураваны двухпавярховы будынак. Узведзены ў першай чвэрці XX стагоддзя. Мае ў плане складаную форму.
• № 87 — мураваны двухпавярховы будынак. Узведзены ў першай чвэрці XX стагоддзя. Мае ў плане складаную форму.
• № 89 — мураваны двухпавярховы будынак. Узведзены ў першай чвэрці XX стагоддзя. Мае ў плане складаную форму^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 93 — мураваны аднапавярховы будынак. Узведзены ў першай чвэрці XX стагоддзя. Мае ў плане складаную форму.
• № 93 — мураваны двухпавярховы будынак. Узведзены ў першай чвэрці XX стагоддзя. Мае ў плане складаную форму^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 95 — мураваны двухпавярховы будынак. Узведзены ў першай чвэрці XX стагоддзя. Мае ў плане складаную форму^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 97 — мураваны двухпавярховы будынак. Разам з дамамі № 99, 101, 103, 105 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 99 — мураваны двухпавярховы будынак. Разам з дамамі № 97, 101, 103, 105 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 101 — мураваны чатырохпавярховы будынак. Разам з дамамі № 97, 99, 103, 105 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі. З’яўляецца архітэктурным акцэнтам комплексу, арыентаваны на вуліцу галоўны фасад будынка вылучаны эркерам на вышыню 2—3-га паверхаў і завершаны трохвугольным франтонам^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 103 — мураваны двухпавярховы будынак. Разам з дамамі № 97, 99, 101, 105 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 105 — мураваны двухпавярховы будынак. Разам з дамамі № 97, 99, 101, 103 утварае адзіны складаны ў плане комплекс з дваровымі прыбудовамі^[5].  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002
• № 107 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Е000002шыфр 112Е000002

Зноскі

1. В Бресте ретро-фонари будет зажигать фонарщик в форме петровских времен (руск.). Архівавана з першакрыніцы 3 красавіка 2012. Праверана 1 июля 2009.
2. Юрий Рубашевский.. Тепло и свет «живого» фонаря (руск.). Вечерний Брест (29 ліпеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 3 красавіка 2012. Праверана 12 кастрычніка 2015.
3. А. А. Андреюк. Крапивной Евгений Петрович
4. Казаков Владимир Нахимович
5. Брэст. Жылыя дамы. Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэкал.: А. А. Воінаў і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-078-5.