Гродзенскія каралеўскія мануфактуры

Гродзенскія каралеўскія мануфактуры^[1] — прамысловыя прадпрыемствы па вырабу прадметаў бытавога, гаспадарчага, ваеннага прызначэння.

Славутасць
Гродзенскія каралеўскія мануфактуры
Краіна	Беларусь
Месцазнаходжанне	Гродна
Архітэктар	Джузэпэ Сака
Заснавальнік	Антоні Тызенгаўз
Дата заснавання	XVIII стагоддзе

Двухбаковы кунтушовы пояс гродзенскай вытворчасці. Музей Чурлёніса ў Каўнасе  (руск.)

Двухбаковы кунтушовы пояс гродзенскай вытворчасці. Музей Чурлёніса ў Каўнасе  (руск.)

Апісанне

Заснаваны ў другой палове XVII стагоддзя па ініцыятыве падскарбія ВКЛ і гродзенскага старосты Антонія Тызенгаўза. У складзе вытворчага комплексу з 1760 года налічвалася 21 мануфактура, у тым ліку па вырабу пацерак, карункаў, ігральных карт, зброі, гармат, набіўнога паркалю, камлоту, дываноў, кілімаў, карэт. Меліся ткацкія мануфактуры: шаўкаткацкая, залататкацкая, панчошная, металічных вырабаў, суконна-капялюшная, тонкасуконная, гарбарная, фарбавальная, палатняная, суконная^[1].

Для забеспячэння дзейнасці прадпрыемстваў былі створаны школа для дзяцей рабочых, камерцыйная кантора для крэдытавання закупак з-за мяжы, спецыяльныя крамы^[1].

Праіснавалі да канца XVIII стагоддзя^[1].

Ткацкая мануфактура

Як лічыць М. Матусек, засваенне сялянамі на тэрыторыі Усходняй Польшчы, Беларусі і Палесся шматнітовага ткацтва магло быць звязана з Гродзенскай каралеўскай мануфактурай у Гарадніцы^[2]. На фабрыцы сталовай бялізны, якую заснаваў там А. Тызенгаўз, ткалі вырабы рознага памеру, у тым ліку абрусы на 80 асоб, якія па «бялюткасці, тонкасці і прыгажосці» не саступалі галандскім^[3]. Вядома, што на палатнянай фабрыцы Каралеўскай мануфактуры працавалі замежныя майстры, а таксама мясцовыя ткачы, напрыклад, ткач Сузановіч з Навагрудскага ваяводства^[4]. Пасля закрыцця фабрык Гродзенскай каралеўскай мануфактуры некалькі тысяч работнікаў вымушаныя былі шукаць сабе працу^[5]. Многія ткачы папоўнілі сялянскае саслоўе, што не магло не паўплываць на ўзровень развіцця народнага ткацтва. Накпрыклад, яшчэ ў 1840-я гады на высокім узроўні стаяла ткацкае рамясло — «рэха ўжо даўно не існавалых гродзенскіх мануфактур» у ваколіцах Аўгустова, адкуль шырока разыходзіліся сялянскія ільняныя ўзорыстыя тканіны^[6]. Паводле даных на 1905 год, у Гродзенскай губерні было 3186 ткачоў-рамесленнікаў, да якіх адносіліся таксама наёмныя рабочыя і вучні^[7], у той час, як у Мінскай губерні ў 1900 годзе налічвалася ўсяго 174 ткачы^[8].