Грыўда

Грыўда — рака ў Слонімскім і Івацэвіцкім раёнах Беларусі, левы прыток Шчары (басейн Нёмана). Даўжыня 85 км. Вадазбор 1330 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 5,8 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,5 ‰. Асноўныя прытокі: Була, Булянка, Руднянка, Бусяж, Любішчанскі канал.

Грыўда
Характарыстыка
Даўжыня	85 км
Басейн	1 330 км²
Расход вады	5,8 м³/с
Вадацёк
Выток
• Каардынаты	53°02′11″ пн. ш. 25°02′36″ у. д.HGЯO
Вусце	Шчара
• Каардынаты	52°49′53″ пн. ш. 25°31′35″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма	Шчара → Нёман → Балтыйскае мора
Краіна	Беларусь
— выток, — вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Назва

Назва Грыўды мае балцка-яцвяжскае паходжанне. Пра гэта сведчыць элемент -da у назве, які пайшоў ад яцвяжскага *udā «вада, рака».

Яцвяжскае *udā роднаснае балцкай гідранімічнай аснове Ud- : Vad- : Ved-, што роднасная з лат. ūdens, пруск. (w)undan, літ. vanduo «вада». Варыянты гэтай асновы ў балцкіх назвах такіх рэк, як літоўскія Vedega, Vadaktis, пасожская Удага, падняпроўская Ведаса, падзвінская Водзьга і пад.^[1] У прусаў вядомы гідронім Asege-wad «Яршовае возера»^[2].

Апроч Грыўды, другая аснова -da і ў рачных назвах Ясельда, Нёўда, Сёгда, Саколда, Голда. Гэтыя назвы паказваюць арэал менш-больш паміж Навагрудкам на ўсходзе, Беластокам на захадзе і Івацэвічамі на поўдні. У гэтым арэале таксама сканцэнтраваныя гідронімы яцвяжскага паходжання: Свіцязь, Сіпа, Зэльва, *Zeita (> Zietela > Дзятлава), у якіх бачны пераход усходнябалцкага š, ž у заходнябалцкае s, z.

Поўны аналаг назве Грыўда — латышскі гідронім Grīv-upe (лат. upe «рака»), звязаны з лат. grīva «вусце ракі; дэльтавая прастора паміж дзвюма рэкамі, міжрэчча; пойма каля ракі; забалочанае месца каля ракі; мясціна, што запруджваецца вадой»^[3]. Корань Griv- таксама ў назвах прускіх азёраў Greiwa, Swentgriff (< пруск. *Svent-, *grīv-), літоўскай ракі Gryva^[4].

Гідраграфія

Пачынаецца каля паўночна-ўсходняй ускраіны вёскі Варонічы (Слонімскі раён), цячэ па Слонімскім узвышшы, вусце за 0,5 км на ўсход ад Даманава Івацэвіцкага раёна.

Даліна трапецападобная, яе шырыня ад 1 да 1,5 км, у вярхоўі не выражана. Схілы спадзістыя, месцамі ўмерана стромкія, вышынёй 4–6 м, адкрытыя, зрэдку пад лесам і хмызняком. Пойма двухбаковая, у сярэднім цячэнні забалочаная, шырыня яе 0,4—0,8 км, у ніжнім цячэнні да 1,5 км, у асобных мясцінах перасечаная старыцамі і асушальнымі канавамі.

Рэчышча ў вярхоўі і на асобных участках каналізаванае. Яго шырыня ў межах ад 3—4 м у вярхоўі да 20—30 м у ніжнім цячэнні.

Асноўныя прытокі: Була, Булянка, Руднянка (левыя), Бусяж, Дняпроўска-Нёманскі, Косаўскі каналы (правыя).

На перыяд веснавога разводдзя прыпадае да 48 % гадавога сцёку. Максімальны ўзровень разводдзя ў пачатку 3‑й дэкады сакавіка, сярэдняя вышыня над межанным узроўнем да 2 м. Замярзае ў 3‑й дэкадзе снежня, ускрыццё ў сярэдзіне сакавіка.

На рацэ размешчаны горад Івацэвічы. У маляўнічых мясцінах на ўскраіне Івацэвічаў зона адпачынку, ніжэй горада ўздоўж ракі насыпныя дамбы.