Грэчаскі нацыяналізм

Грэчаскі нацыяналізм (радзей элінскі нацыяналізм) — нацыяналізм грэкаў і грэчаскай культуры^[1]. Грэчаскі нацыяналізм, як ідэалогія, узнік і развіваўся ў антычныя часы^[2][3][4]. У XVIII стагоддзі грэчаскі нацыяналізм стаў буйным палітычным рухам, які выліўся ў Грэчаскую вайну за незалежнасць (1821—1829) супраць Асманскай імперыі^[1]. Ён стаў магутным рухам у Грэцыі незадоўга да пачатку і ў час Першай сусветнай вайны. Адным з лідараў нацыяналістычнага руху быў Элефтэрыяс Венізелас, які быў паслядоўнікам Вялікай ідэі і здолеў вызваліць Грэцыю ў час балканскіх войнаў. Пасля Першай сусветнай вайны Венізеласу ўдалося далучыць Ізмір, які затым быў адбіты Турцыяй^[1]. Сёння грэчаскі нацыяналізм захоўвае важную ролю ў грэка-турэцкай спрэчцы за Кіпр^[1].

Гісторыя

Стварэнне старажытнагрэчаскіх полісаў служыла ў якасці аднаго з найважнейшых кампанентаў у росце і станаўленні грэчаскага нацыяналізму^[2]. У час грэка-персідскіх войнаў у V стагоддзі да н.э. грэчаскі нацыяналізм у цэлым сфарміраваўся, хоць і існаваў галоўным чынам як ідэалогія, а не палітычны рух, таму што некаторыя грэчаскія дзяржавы былі яшчэ ў саюзе з Персідскай імперыяй^[3]. Калі Візантыйская імперыя знаходзілася пад уладай дынастыі Палеалогаў (1261—1453), прыйшла новая эра грэчаскага патрыятызму, якая суправаджалася гонарам за Старажытную Грэцыю^[4]. Некаторыя выдатныя асобы ў той час таксама прапанавалі змяніць імператарскі тытул з «Басілеуса і самадзержца рымлян» на «Імператар элінаў»^[4]. Гэты гонар славутым мінулым стаў элементам руху, які прывёў да стварэння сучаснай грэчаскай дзяржавы ў 1830 годзе, пасля чатырох стагоддзяў асманскага кіравання^[4].

Народныя рухі, якія заклікаюць да эназіса (уключэнню разрозненых грэчаскіх маланаселеных тэрыторый у вялікую грэчаскую дзяржаву) прывялі да далучэння Крыта (1908), Іанічных астравоў (1864 г.) і Дадэканеса (1947) (гл.: Парыжскі мірны дагавор з Італіяй (1947)). Заклікі да эназіса былі таксама асаблівасцю палітыкі Кіпра у час брытанскага кіравання. У смутныя міжваенныя гады некаторыя грэчаскія нацыяналісты разглядалі праваслаўных албанцаў, арамунаў і балгараў як супольнасці, якія могуць быць асіміляваны грэчаскай нацыяй^[5]. Грэчаскі ірэдэнтызм (Вялікая Ідэя) пацярпеў паражэнне ў перыяд грэка-турэцкай вайны (1919—1922), у час генацыду грэкаў. З тых часоў грэка-турэцкія адносіны характарызуюцца напружанасцю паміж грэчаскімі і турэцкімі нацыяналістамі, кульмінацыяй якой стала турэцкае ўварванне на Кіпр (1974).

Нацыяналізм адыгрываў значную ролю ў грэчаскай палітыцы на працягу першых паўтара стагоддзя існавання грэчаскай дзяржавы. Колішнія і сучасныя нацыяналістычныя партыі ўключаюць:

• Нацыяналістычная партыя  (англ.) (1865—1913)
• Партыя вальнадумцаў  (англ.) (1922—1936)
• Грэчаскі заклік  (англ.) (1951—1955)
• Партыя 4 жніўня  (англ.) (1965—1977)
• Нацыянальная большасць  (англ.) (1977—1981)
• Партыя элінізму  (англ.) (1981—2004)
• Нацыянальны палітычны саюз  (англ.) (1984—1996)
• Элінскі фронт  (англ.) (1994—2005)
• Лінія фронту  (англ.) (1999—2000)
• Патрыятычны альянс  (англ.) (2004—2007)
• Народны праваслаўны заклік (2000-н.ч.)
• Нацыянальны фронт  (англ.) (2012-н.ч.)
• Хрысі Аўгі (парламенцкая)
• Незалежныя грэкі (парламенцкая)
• Нацыянальная адзіная асацыяцыя  (англ.) (актыўная).

Зноскі

1. Motyl 2001, «Greek Nationalism», pp. 201—203
2. Burckhardt 1999, p. 168: «The establishment of these Panhellenic sites, which yet remained exclusively Hellenic, was a very important element in the growth and self-consciousness of Hellenic nationalism; it was uniquely decisive in breaking down enmity between tribes, and remained the most powerful obstacle to fragmentation into mutually hostile poleis.»
3. Wilson 2006, «Persian Wars», pp. 555—556.
4. Vasiliev 1952, p. 582.
5. Cagaptay 2006, p. 161.