Палеалогі

Палеало́гі (грэч. Παλαιολόγοι) — апошняя і найбольш даўгавечная дынастыя імператараў Візантыі, якая кіравала на працягу двух стагоддзяў — з часу выгнання Міхаілам VIII з Канстанцінопаля крыжакоў у 1261 годзе да ўзяцця Канстанцінопаля туркамі ў 1453 годзе.

Палеалогі
Эмблема Палеалогаў, якая часта памылкова ўспрымаецца як герб Візантыйскай імперыі
Краіна	Візантыйская імперыя
Родапачынальны дом	Сама дынастыя не з'яўляецца адгалінаваннем якога-небудзь царскага дому, але сярод продкаў імператараў прысутнічаюць Камніны і Ангелы[1]
Заснавальнік	Першы вядомы прадстаўнік — Нікіфар Палеалог, Першы імператар — Міхаіл VIII Палеалог
Апошні кіраўнік	Канстанцін XI Драгаш
Год заснавання	XI стагоддзе
Спыненне роду	Старэйшая лінія згасла ў 1502 годзе, прадстаўнікі іншых ліній жывуць дагэтуль[2]
Зрушэнне	1453
Нацыянальнасць	Грэкі
Малодшыя лініі	Маркграфы Манферат (Палеалогі)
Тытулы
Імператар Візантыі, Дэспат Марэі, Маркіз Манферацкі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гэты артыкул пра род; пра носьбітаў прозвішча гл.: Палеалог (значэнні).

Род вядомы з XI стагоддзя. Заснавальнік дынастыі — Міхаіл VIII Палеалог, былы імператар Нікейскай імперыі (1258—1261), які ў 1261 аднавіў заваяваную ў 1204 крыжакамі Візантыю. Асобныя Палеалогі дзялілі паўнату ўлады з прадстаўнікамі роду Кантакузінаў.

Маскоўскі князь Іван III ажаніўся з пляменніцай апошняга імператара Візантыі Канстанціна XI Драгаша — Зояй (Соф’яй) Палеалог. Гэтым ён, на думку часткі гісторыкаў, спрабаваў абгрунтаваць свае прэтэнзіі на духоўную і рэлігійную спадчыну Візантыі. Сведчаннем гэтаму з'яўляецца пачатак выкарыстання двухгаловага арла Палеалогаў у якасці герба Маскоўскага княства, а затым і Расіі.

Палеалогі па старэйшай мужчынскай лініі згаслі ў 1502 годзе пасля смерці Андрэя Палеалога, які аддаў (прадаў) свае правы на трон Візантыі Карлу VIII і Фердынанду II Арагонскаму. Прадстаўнікі іншых ліній жывуць дагэтуль^[3]

Кіраванне Палеалогаў — перыяд палітычнага і гаспадарчага заняпаду імперыі, захопу (з пачатку 14 ст.) яе тэрыторыі туркамі-асманамі, якія ў маі 1453 узялі Канстанцінопаль, забілі Канстанціна XI і спынілі існаванне Візантыі^[4]. У той жа час з кіраваннем Палеалогаў звязаны апошні ўздым візантыйскага мастацтва, вядомы як палеалогаўскае адраджэнне.

Паходжанне і этымалогія

Двухгаловы арол — эмблема дынастыі Палеалогаў (а не ўсёй Візантыйскай імперыі, як прынята лічыць)

Дакладнае паходжанне сямейства Палеалогаў (чыё імя азначае «гандляр старызной»^[5]; пасля пераасэнсоўвалася як «старажытны родам»^[5]; або «які гаворыць аб старым» ад стар.-грэч.: παλαιóς «старажытны» + λόγος «слова»^[6]) — невядомае: ёсць здагадкі, што гэта была грэчаская паводле паходжання дынастыя^[5].

Акрамя таго, ёсць здагадкі, што Палеалогі паходзілі з Малой Азіі. Цікава, што двухгаловы арол, герб Палеалогаў, упершыню з’яўляецца менавіта ў гэтым рэгіёне ў якасці сімвала Хецкага царства^[7].

Таксама існуе легенда, якая прыпісвае Палеалогам рымскае паходжанне і сцвярджае, што яны прыехалі ў Візантый (Канстанцінопаль) разам з Канстанцінам Вялікім. Неверагоднасць гэтых ідэй была даказана Шарлем Дзюканжам, але яны працягваюць праскакваць, хоць і ў розных формах, у сучасных даследаваннях. Акрамя таго, існуе вусновая традыцыя сумніўнай дакладнасці, якая сцвярджае, што роднае месца Палеалогаў — італьянскі горад Вітэрба^[8].

Сімволіка

• 
  Сцяг Палеалогаў. Чатыры B ці pyrekvola сімвалізуюць ініцыялы сямейнага дэвізу^[9].

Эмблема Палеалогаў у музеі Містры.

Двухгаловы арол на друку Івана III.

Праз цесныя адносіны з еўрапейскімі краінамі і частыя дынастычныя шлюбаы паміж членамі дынастыі Палеалогаў з прадстаўнікамі каралеўскіх дамоў Еўропы, Палеалогі сталі першай візантыйскай імператарскай дынастыяй, якая стала выкарыстоўваць уласную дынастычную сімволіку.

Адным з сімвалаў дынастыі Палеалогаў, вядомым з крыніц XIV і XV стагоддзяў, з’яўляўся залаты прамы крыж у чырвоным полі, які падзяляе поле на чатыры роўныя часткі, у якіх размешчана па залатым завітку, якія выглядаюць як стылізаваныя літары «В» (грэч. πυρέκβολα) і інтэрпрэтуюцца як ініцыялы дэвізу Палеалогаў (Βασιλεὺς Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντων, Валадар валадароў, які валадарыць над валадарамі)^[10].

Іншым сімвалам Палеалогаў быў двухгаловы арол. Ён часта маляваўся з манаграмай Палеалогаў на грудзі. Пасля шлюбу Соф’і Палеалог і Івана III двухгаловы арол стаў гербам Расійскай дзяржавы.

Візантыйскія імператары

• Міхаіл VIII (1259—1282)
• Андронік II (1282—1328)
• Міхаіл IX (1294—1320)
• Андронік III (1328—1341)
• Іаан V (1341—1391)
• Іаан VI (1347—1354)
• Андронік IV (1376—1379)
• Іаан VII (1390)
• Мануіл II (1391—1425)
• Іаан VIII (1425—1448)
• Канстанцін XI (1449—1453)

Зноскі

1. Міхаіл VIII Палеалог.
2. Gegai, з. 161–162.
3. Gegai, з. 161—162.
4. Палеалогі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
5. БРОКГАУЗ И ЕФРОН. Палеолог. Палеологи Византийская династия.
6. Дашков С. Б. Императоры Византии. С. 282.
7. Earth Views: Turkey-Alaja-Huyuk-Hittite-temple-carving- —.tr, Türkei, Turquía, Turquie, Turq Архівавана 2 чэрвеня 2021..
8. Глава 14: Палеологи. Закат старой Европы. Иордан Табов. // newchrono.ru Архівавана 3 верасня 2011..
9. Ottfried Neubecker, Heraldry - Sources, Symbols and Meaning, pp.106, Tiger Books International (Twickenham), 1997.
10. http://www.heraldica.org/topics/national/byzantin.htm.