Гістарычны цэнтр Санкт-Пецярбурга і звязаныя з ім комплексы помнікаў

Гістарычны цэнтр Санкт-Пецярбурга і звязаныя з ім групы помнікаў (руск.: Исторический центр Санкт-Петербурга и связанные с ним комплексы памятников, англ.: Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments) — першы ў Расіі (і СССР) аб'ект Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Ён быў уключаны ў спіс помнікаў Сусветнай спадчыны на 14-й сесіі камітэта Сусветнай спадчыны — адначасова з 4 іншымі савецкімі помнікамі (Маскоўскі Крэмль і Чырвоная плошча, Сабор Святой Сафіі і Кіева-Пячэрская лаўра, Кіжскі пагост, Ічан-Кала).

Гістарычны цэнтр Санкт-Пецярбурга і звязаныя з ім групы помнікаў*
Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments**
Сусветная спадчына ЮНЕСКА
Краіна	Расійская Федэрацыя
Тып	Культурны
Крытэрыі	i, ii, iv, vi
Спасылка	540
Рэгіён***	Еўропа і Паўночная Амерыка
Гісторыя ўключэння
Уключэнне	1990  (14 сесія)
* Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА

Падрыхтоўка дакументаў для сесіі праходзіла ў аўральным рэжыме пад кіраўніцтвам Ю. А. Дзянісава. Спачатку абмяркоўвалася занясенне ў пералік асобных помнікаў гісторыі і архітэктуры, аднак даволі хутка ўзяло верх меркаванне, што «ўніверсальная каштоўнасць культурнага і прыроднага ландшафту Вялікага Санкт-Пецярбурга, сфарміраванага ў гістарычна кароткі тэрмін гіганцкімі высілкамі Расійскай дзяржавы, пераўзыходзіць каштоўнасць яго складовых частак»^[1].

Размяшчэнне

Гістарычны цэнтр

Кранштат

Фарты Кранштата

Пушкін

Паўлаўск

Пулкаўская абсерваторыя

Ропша

Гасціліцы

Тайцы

Сергіева пустынь

Стрэльна

Міхайлаўка

Знаменка

Пецяргоф

Дача Бенуа

Сергіеўка

Араніенбаум

Гарадок І. П. Паўлава

Сядзіба Зіноўевых Багаслоўка

Сядзіба Шувалавых

Сядзіба Вяземскіх

Сестрарэцкі Разліў

Пенаты

Камароўскія пасялковыя могілкі

Ліндулаўскі гай

Іжорскі глінт

Дудэргофскія вышыні

Колтушскае ўзвышша

Юкоўскае ўзвышша

Помнікі Санкт-Пецярбурга і наваколляў

Колтушы, Гарадок І. П. Паўлава

Юкоўскае ўзвышша

Сядзіба Вяземскіх

Ліндулаўскі гай

Дудэргофы, Іжорскі глінт

Крэпасць Арэшак, Шлісельбург

Ропша

Гасціліцы

Тайцы

Гатчына

Помнікі Ленінградскай вобласці

Склад[2]

#	Выява	Назва	Месцазнаходжанне
540-001		Гістарычны цэнтр Санкт-Пецярбурга	Санкт-Пецярбург
540-002		Старая частка горада Кранштат	Санкт-Пецярбург г. Кранштат
540-003		Фарты Кранштата	Санкт-Пецярбург г. Кранштат, Фінскі заліў
540-004		Старая частка горада Петракрэпасць	Ленінградская вобласць Кіраўскі раён г. Шлісельбург
540-005		Крэпасць Арэшак	Ленінградская вобласць Кіраўскі раён г. Шлісельбург
540-006		Палацава-паркавыя ансамблі горада Пушкін і яго гістарычны цэнтр	Санкт-Пецярбург г. Пушкін
540-007		Палацы і паркі горада Паўлаўск і яго гістарычны цэнтр	Санкт-Пецярбург г. Паўлаўск
540-008		Пулкаўская абсерваторыя	Санкт-Пецярбург Пулкаўскія вышыні
540-009		Палацава-паркавы ансамбль у Ропшы	Ленінградская вобласць Ламаносаўскі раён п. Ропша
540-010		Палацава-паркавы ансамбль у Гасціліцах	Ленінградская вобласць Ламаносаўскі раён в. Гасціліцы
540-011		Палацава-паркавы ансамбль у Тайцах	Ленінградская вобласць Гатчынскі раён п. Тайцы
540-012		Палацава-паркавы ансамбль горада Гатчына і яго гістарычны цэнтр	Ленінградская вобласць Гатчынскі раён г. Гатчына
540-013		Сергіева Прыморская пустынь	Санкт-Пецярбург пас. Стрэльна
540-014		Палацава-паркавы ансамбль пасёлка Стрэльна і яго гістарычны цэнтр	Санкт-Пецярбург пас. Стрэльна
540-015		Палацава-паркавы ансамбль Міхайлаўка	Санкт-Пецярбург г. Пецяргоф
540-016		Палацава-паркавы ансамбль Знаменка	Санкт-Пецярбург г. Пецяргоф
540-017		Палацава-паркавыя ансамблі горада Пецяргоф і яго гістарычны цэнтр	Санкт-Пецярбург г. Пецяргоф
540-018		Палацава-паркавы ансамбль Уласная Дача	Санкт-Пецярбург г. Пецяргоф
540-019		Палацава-паркавы ансамбль Сергіеўка	Санкт-Пецярбург г. Пецяргоф
540-020		Палацава-паркавы ансамбль горада Ламаносаў і яго гістарычны цэнтр	Санкт-Пецярбург г. Ламаносаў
540-021		Навуковы гарадок І. П. Паўлава на Колтушскіх вышынях	Ленінградская вобласць Усевалажскі раён с. Паўлава
540-022		Сядзіба Багаслоўка	Ленінградская вобласць Усевалажскі раён Неўскі лесапарк
540-023		Шувалаўскі парк	Санкт-Пецярбург Паргалава
540-024		Сядзіба Вяземскіх	Санкт-Пецярбург Асінавы гай
540-025		Сестрарэцкі Разліў, Сестрарэцкія «Дубкі», Сестрарэцкі зброевы завод	Санкт-Пецярбург г. Сестрарэцк
540-026		Дом-музей І. Рэпіна «Пенаты»	Санкт-Пецярбург п. Рэпіна
540-027		Камароўскія пасялковыя могілкі	Санкт-Пецярбург п. Камарава
540-028		Ліндулаўскі гай	Ленінградская вобласць Выбаргскі раён Найбліжэйшы населены пункт - п. Рошчына
540-029		Рака Нява з берагамі і набярэжнымі	Санкт-Пецярбург, Ленінградская вобласць
540-030		Іжорскі ўступ	Ленінградская вобласць Воласаўскі раён
540-031		Дудэргофскія вышыні	Санкт-Пецярбург п. Мажайскі, гістарычны раён
540-032		Колтушскае ўзвышша	Ленінградская вобласць Усевалажскі раён в. Колтушы
540-033		Юкоўскае ўзвышша	Ленінградская вобласць Усевалажскі раён в. Юкі
540-034		Дарогі: Маскоўская шаша, Кіеўская шаша, чыгунка Ленінград — Паўлаўск, шаша Пушкін — Гатчына, Валхонская шаша, Талінская шаша, Пецяргофская дарога, Ропшынская шаша, Гасціліцкая шаша, Прыморская шаша, Выбаргская шаша, Колтушская шаша, Лігаўскі канал	Санкт-Пецярбург, Ленінградская вобласць
540-035		Фарватары: Пятроўскі, Кранштацкі, Зеленагорскі, а таксама Марскі канал	Санкт-Пецярбург, Ленінградская вобласць
540-036		Зялёны пояс Славы з Дарагога жыцця	Санкт-Пецярбург, Ленінградская вобласць

Значэнне

Аб'ект «Гістарычны цэнтр Санкт-Пецярбурга» стаў адным з першых у практыцы ЮНЕСКА выпадкаў надання статусу помніка велізарнаму культурна-прыроднаму ландшафту, на тэрыторыі якога вядзецца актыўнае гаспадарчая дзейнасць і пражываюць сотні тысяч людзей. У яго ўвайшлі нават тыя аб'екты, сувязь якіх з цэнтрам Пецярбурга далёка не відавочная, як, напрыклад, старажытнаруская Арэхаўская крэпасць на Ладазе і Ліндулаўскі гай. Прыгарадныя зоны складаюцца не толькі з палацава-паркавых комплексаў, але і прыродных ландшафтаў, помнікаў прамысловай (Сестрарэцкі зброевы завод), фартыфікацыйнай (фарты Кранштата) і сядзібнай архітэктуры. Кансервацыя такіх вялікіх участкаў сучаснага гарадскога ландшафту звя звязана вялікімі складанасцямі, пра што сведчыць выключэнне са спісу тыпалагічна падобнага ландшафту даліны Эльбы з Дрэздэнам (2009) з-за планаў будаўніцтва новага моста цераз Эльбу.

У 2012 годзе Урад Санкт-Пецярбурга зацвердзіла мэтавую праграму «Захаванне і развіццё тэрыторый «Канюшанная» і «Паўночная Каломна – Новая Галандыя», размешчаных у гістарычным цэнтры Санкт-Пецярбурга, на 2013-2018 гады»^[3].

У выніку пераходу Санкт-Пецярбурга да праграмна-мэтавага метаду планавання ў 2014 годзе Праграма захавання гістарычнага цэнтра стала часткай дзяржаўнай праграмы «Эканамічнае і сацыяльнае развіццё тэрыторый Санкт-Пецярбурга» Архівавана 3 сакавіка 2018.^[4], якую прынялі 30 чэрвеня 2014 года тэрмінам на 6 гадоў.

Курыруе выкананне дзяржаўнай праграмы Камітэт па эканамічнай палітыцы і стратэгічнаму планаванню Санкт-Пецярбурга. Галоўным экспертна-кансультацыйным органам, які суправаджае рэалізацыю Праграмы, з'яўляецца Савет па захаванні і развіцці тэрыторый гістарычнага цэнтра Санкт-Пецярбурга пры Урадзе Санкт-Пецярбурга^[5], створаны ў 2013 годзе.

У рамках Праграмы вылучаны дзве тэрыторыі гістарычнага цэнтра Санкт-Пецярбурга: «Канюшанная» і «Паўночная Каломна – Новая Галандыя».

Будаўніцтва Охта-цэнтра

Планы будаўніцтва ў Пецярбургу вышыннага Охта-цэнтра выклікалі заклапочанасць ЮНЕСКА. У чэрвені 2007 года ў Новай Зеландыі прайшла 31-я сесія камітэта сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. У рашэнні сесіі па аб'екце сусветнай спадчыны «Гістарычны цэнтр Санкт-Пецярбурга і звязаная з ім група помнікаў» адзначана, што «планы, прадстаўленыя краінай-удзельніцай 18 студзеня і 5 сакавіка 2007 года, не адпавядаюць патрабаванням камітэта, а таксама не змяшчаюць выразных граніц і буферных зон усіх аб'ектаў, уключаючы Ленінградскую вобласць», і прынята настойлівая рэкамендацыя да органаў улады Расіі «прыпыніць рэалізацыю праекта, уключаючы дазволы на правядзенне прац, пакуль усе матэрыялы, якія тычацца справы, не будуць разгледжаны, і пакуль не будуць разгледжаны ўсе матэрыялы, якія тычацца гэтага пытання, і не будзе праведзена ўсебаковая ацэнка пагроз аб'екту сусветнай спадчыны»^[6][7]. У снежні 2010 года праект Охта-цэнтра быў замарожаны на нявызначаны час.

Зноскі

1. Горад у спадчыну(недаступная спасылка)
2. Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments — UNESCO World Heritage Centre
3. Пастанова Урада Санкт-Пецярбурга ад 27.11.2012 № 1228(недаступная спасылка)
4. Смольны выдаткуе каля 60 млрд рублёў на развіццё тэрыторыі Санкт-Пецярбурга Архівавана 12 лістапада 2014.
5. У Пецярбургу ствараюць Савет па захаванні і развіцці гістарычнага цэнтра
6. Поўны тэкст зняволення 31-й сесіі камітэта сусветнай спадчыны ЮНЕСКА па працы канвенцыі, прысвечанай захаванню сусветнай культурнай і прыроднай спадчыны // Новая Зеландыя, 23 чэрвеня — 2 ліпеня 2007 года
7. ЮНЕСКО попросила приостановить строительство башни Газпрома (нявызн.). РосБизнесКонсалтинг (14 июля 2007). Праверана 12 снежня 2009.