Даркнэт

Цёмная сетка або даркнэт (англ.: darknet або dark net) — гэта накладная сетка ў Інтэрнэце, да якой можна атрымаць доступ толькі з дапамогай спецыяльнага праграмнага забеспячэння, канфігурацый або аўтарызацыі^[1] і якая часта выкарыстоўвае ўнікальны наладжвальны пратакол сувязі. Двума тыповымі разнавіднасцямі даркнэта з’яўляюцца сацыяльныя сеткі^[2] (звычайна выкарыстоўваюцца для размяшчэння файлаў з аднарангавым злучэннем)^[3] і ананімныя проксі-сеткі, такія як Tor, з ананімізаванымі серыямі злучэнняў.^[4]

Тэрмін «даркнэт» быў папулярызаваны буйнымі інфармацыйнымі агенцтвамі для асацыяцыі з паслугамі Tor Onion, калі сумна вядомы наркабазар Silk Road выкарыстоўваў яго^[5], нягледзячы на тое, што тэрміналогія была неафіцыйнай. Такія тэхналогіі, як Tor, I2P і Freenet, былі прызначаны для абароны лічбавых правоў шляхам забеспячэння бяспекі, ананімнасці або ўстойлівасці да цэнзуры і выкарыстоўваюцца як па незаконных, так і па законных прычынах. Ананімная камунікацыя паміж інфарматарамі, актывістамі, журналістамі і інфармацыйнымі арганізацыямі таксама робіцца праз цёмныя сеткі праз выкарыстанне такіх праграм, як SecureDrop.^[6]

Тэрміналогія

Тэрмін першапачаткова апісваў камп’ютары ў ARPANET, якія былі схаваны, быўшы запраграмаванымі на атрыманне паведамленняў, але не адказвалі і не пацвярджалі нічога, такім чынам, застаючыся нябачнымі, у цемры.^[7]

Пачынаючы з ARPANET, выкарыстанне цёмных сетак пашырылася і ўключае сеткі «сябар-сябар» (звычайна выкарыстоўваюцца для абмену файламі праз аднарангавае злучэнне) і сеткі прыватнасці, такія як Tor.^[8][9] У адказ да тэрміна «даркнэт» існуе яго супрацьлегласць "клірнет (англ.: clearnet, літ.: ясная/чыстая сетка) або павярхневая сетка (англ.: surface web), калі гаворка ідзе пра змесціва, якое можна індэксаваць пошукавымі сістэмамі.^[10]

Тэрмін «даркнэт» часта выкарыстоўваецца як узаемазаменны з «дарквэб» (таксама цёмнае сеціва або цёмны інтэрнэт, англ.: dark web) з-за колькасці схаваных службаў у цёмным сеціве Tor. Акрамя таго, гэты тэрмін часта недакладна выкарыстоўваецца як узаемазаменны з глыбокім сецівам з-за гісторыі Tor як платформы, якая не магла быць праіндэксавана пошукавымі сістэмамі. Змешванне абодвух гэтых тэрмінаў лічыцца недакладным, і некаторыя каментатары рэкамендуюць выкарыстоўваць разрозніваць гэтыя тэрміны.^[11][12][13]

Вытокі

«Даркнэт» быў прыдуманы ў 1970-х гадах для абазначэння сетак, ізаляваных ад ARPANET (заснаванай урадам ваеннай/акадэмічнай сеткі, якая ператварылася ў Інтэрнэт), у мэтах бяспекі.^[7] Адрасы Darknet маглі атрымліваць даныя з ARPANET, але не з’яўляліся ў спісах сетак і не адказвалі на пінг або іншыя запыты.

Тэрмін атрымаў грамадскае прызнанне пасля публікацыі «Даркнэт і будучыня распаўсюджвання кантэнту» (The Darknet and the Future of Content Distribution), артыкула 2002 года Пітэра Бідла, Пола Інгланда, Маркуса Пейнада і Браяна Уілмана — чатырох супрацоўнікаў Microsoft, якія сцвярджалі, што прысутнасць даркнэта была асноўнай перашкодай для распрацоўкі працаздольных тэхналогій кіравання лічбавымі правамі (DRM) і зрабіла непазбежным парушэнне аўтарскіх правоў.^[14] У гэтым артыкуле «даркнэт» апісваецца ў больш агульным плане як любы тып паралельнай сеткі, якая зашыфравана або патрабуе пэўнага пратаколу, каб дазволіць карыстальніку падключыцца да яе.^[1]

Субкультуры

Журналіст Дж. Д. Ласіка ў сваёй кнізе «Даркнэт: Вайна Галівуду супраць лічбавага пакалення» (Darknet: Hollywood’s War Against the Digital Generation), выдадзенай у 2005 годзе, апісаў ахоп даркнэта, які пакрывае сеткі абмену файламі.^[15] Пазней, у 2014 годзе, журналіст Джэймі Бартлет у сваёй кнізе «The Dark Net» выкарыстаў гэты тэрмін для апісання цэлага шэрагу андэграўндных і новых субкультур, у тым ліку камгёрлы (camgirls), крыптаанархістаў, рынкі наркотыкаў у даркнэце, суполкі самапашкоджанняў, расістаў у сацыяльных сетках і трансгуманістаў.^[16]

Выкарыстанне

Даркнеты ў цэлым могуць выкарыстоўвацца па розных прычынах, напрыклад:

• Каб лепш абараніць прыватнае жыццё грамадзян ад мэтанакіраванага і масавага сачэння.
• Камп’ютарныя злачынствы (узлом, пашкоджанне файлаў і г.д.).
• Абарона дысідэнтаў ад палітычнай расправы.
• Абмен файламі (Warez, асабістыя файлы, парнаграфія, канфідэнцыйныя файлы, незаконнае або падробленае праграмнае забеспячэнне і г.д.).
• Продаж забароненых тавараў на даркнэт-рынках.
• Інфарматарская дзейнасць і ўцечкі навін.
• Купля або продаж забароненых або незаконных тавараў або паслуг.^[17]
• Абыход сеткавай цэнзуры і сістэм фільтрацыі кантэнту або абыход абмежавальных палітык міжсеткавага экрана.^[18]

Праграмнае забеспячэнне

Усе цёмныя сеткі патрабуюць усталяванне спецыяльнага праграмнага забеспячэння або выканання сеткавых канфігурацый для доступу да іх, такіх як Tor, да якога можна атрымаць доступ праз наладжвальны браўзер Vidalia (ён жа набор браўзераў Tor), або праз проксі, наладжаны для выканання той жа функцыі.

Актыўнае

Tor з’яўляецца самым папулярным асобнікам даркнэта, які часта памылкова прыраўноўваюць да даркнэта ў цэлым.^[19]

Картаграма, якая паказвае сярэднюю колькасць карыстальнікаў Tor у дзень са жніўня 2012 па ліпень 2013

Алфавітны спіс даркнэт службаў:

• anoNet — гэта дэцэнтралізаваная сетка «сябар-сябар», створаная з выкарыстаннем VPN і праграмных маршрутызатараў BGP.
• BitTorrent — гэта высокапрадукцыйны паўдэцэнтралізаваны аднарангавы пратакол сувязі.^[20]
• Decentralized network 42 (не для ананімнасці, а для даследчых мэт).
• Freenet — гэта папулярная платформа даркнэта для хостынгу файлаў DHT. Яна падтрымлівае рэжымы «сябар-сябар» і адкрытай сетцы.
• GNUnet можа выкарыстоўвацца ў якасці даркнэта^[21], калі ўключана опцыя «F2F (сеткавая) тапалогія».^[22]
• I2P (Invisible Internet Project, літ.: Праект нябачнага Інтэрнэта) — гэта накладная проксі-сетка, якая змяшчае схаваныя сэрвісы пад назвай «Eepsites».
• IPFS мае пашырэнне для браўзераў, якое можа ствараць рэзервовыя копіі папулярных вэб-старонак.
• RetroShare — гэта платформа для камунікацыі ў рэжыме «сябар-сябар» і перадачы файлаў. Яе можна выкарыстоўваць як даркнэт, калі функцыі DHT і Discovery адключаны.
• Riffle—- гэта дзяржаўная кліент-серверная даркнэт-сістэма, якая адначасова забяспечвае бяспечную ананімнасць (пакуль хаця б адзін сервер застаецца нескампраментаваным), эфектыўныя вылічэнні і мінімальную нагрузку на прапускную здольнасць.^[23][24]
• Secure Scuttlebutt — гэта аднарангавы пратакол сувязі, ячэістая сетка і самастойная экасістэма сацыяльных сетак
• Syndie — гэта праграмнае забеспячэнне, якое выкарыстоўваецца для публікацыі размеркаваных форумаў у ананімных сетках I2P, Tor і Freenet.
• Tor (The onion router, літ.: цыбульны маршрутызатар) — гэта ананімная сетка, якая таксама рэалізуе даркнэт праз свае цыбульныя службы.
• Tribler — гэта ананімны кліент BitTorrent з убудаванай пошукавай сістэмай і публікацыяй па каналах, якія не ўваходзяць у Інтэрнэт.
• Urbit — гэта аб’яднаная сістэма персанальных сервераў у аднарангавай накладзенай сетцы.
• Zeronet — гэта хостынг DHT Web 2.0 з карыстальнікамі Tor.

Больш не падтрымліваюцца

• StealthNet (спынены)
• WASTE

Закрытыя праекты

• AllPeers
• Turtle F2F