Дыядор Сіцылійскі

Дыядор Сіцылійскі (грэч. Διόδωρος Σικελιώτης, лац.: Diodorus Siculus, каля 90 —30 гг. да н.э.) — старажытнагрэчаскі гісторык і міфаграф; родам з Агірыума на Сіцыліі.

Дыядор Сіцылійскі
стар.-грэч.: Διόδωρος Σικελιώτης лац.: Diodorus Siculus
Дата нараджэння	каля 90 да н.э.
Месца нараджэння	Agyrion[d], Sicilia[d]
Дата смерці	каля 20 да н.э.
Грамадзянства	Agyrion[d]
Род дзейнасці	гісторык, географ, міфограф
Навуковая сфера	гісторыя[1]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Працы і гістарычная спадчына

Дыядор прысвяціў 30 гадоў стварэнню сваіх гістарычных зборнікаў (Bibliotheca Historia) і распачаў для гэтага шэраг падарожжаў. У 50-х гадах да н.э. ён наведаў пталамееўскі Егіпет, дзе стаў сведкам расправы натоўпу над адным рымскім грамадзянінам, які выпадкова забіў свяшчэнную ў тых краях жывёлу — кошку. Толькі праз 25 гадоў, ужо пасля смерці Дыядора, імператар Актавіян ператворыць Егіпет у рымскую правінцыю. Практычна адначасова з Дыядорам, які пісаў на грэчаскай і галоўным чынам пра грэкаў, ствараў гісторыю свайго народа рымлянін Лівій.

«Гістарычная бібліятэка» Дыядора складалася з 40 кніг, падзеленых на 3 часткі:

• Першыя 6 кніг аглядныя, апісваюць геаграфію, культуру і гісторыю старажытных дзяржаў: Егіпта (кніга I); Месапатаміі, Індыі, Скіфіі (кніга II); Паўночнай Афрыкі (кніга III); Грэцыі і Еўропы (кніга IV—VI).
• У наступнай частцы (кнігі VII—XVII) Дыядор выкладае гісторыю свету ад Траянскай вайны да смерці Аляксандра Вялікага.
• Апошняя частка мае дачыненне да эпохі дыядохаў (кнігі XVIII—XX) і да гальскай вайны Юлія Цэзара (захаваліся фрагменты да XXXIII кн.), гэта значыць да падзей, сведкам якіх быў сам Дыядор.

Дыядор сабраў звесткі ад шматлікіх аўтараў, вядомы Гекатэй Мілецкі, Герадот, Геранім з Кардыі, Дзіянісій, Дурыс, Клітарх, Ктэсій, Мегасфен, Палібій, Пасідоній, Тымей з Таўраменіі^[2], Феопамп, Эфар і інш. — усяго вядома 87 імёнаў старажытнагрэчаскіх аўтараў, на якіх ён спасылаецца ў сваёй працы.^[3] У сваім сачыненні ён хутчэй не аналізаваў, а манатонна пералічваў паслядоўнасць падзей, устаўляючы цэлыя фрагменты арыгінальных аўтараў. Але «Гістарычная бібліятэка» не з’яўляецца сачыненнем кампілятыўнага характару. Падчас вывучэння прац Дыядора было даказана, што ў большасці выпадкаў атрыманы з арыгінальных крыніц матэрыял падвяргаўся літаратурнай апрацоўцы.

Дыядор з’яўляецца адзінай крыніцай звестак пра працяглыя гістарычныя перыяды і служыць добрым дадаткам да перыядаў, асветленых іншымі аўтарамі. Эпоха дыядохаў у яго адлюстравана найбольш дакладна, як і гісторыя Старажытнай Грэцыі пасля персідскіх войн да Пелапанескай вайны. Дыядор дапушчае памылкі ў рымскай храналогіі, што не дзіўна для чалавека, для якога лацінская не была роднай мовай.

Публікацыі

Bibliotheca historica, 1746

Тэксты

«Гісторыя» Дыядора захавалася часткова, цалкам дашлі да нашага часу кнігі I—V і з XI па XX, а таксама фрагментарна кнігі IX і X. Апошні поўны збор сачыненняў знік, калі туркі разрабавалі візантыйскі Канстанцінопаль у 1453 годзе. Астатнія кнігі вядомы па фрагментах, якія цытавалі ў сваіх працах візантыйскія аўтары. Еўропа адкрыла для сябе Дыядора ў сярэдзіне XVI стагоддзя, калі яго кнігі (на мове арыгінала) былі надрукаваны ў Швейцарыі.

• Грэчаскі тэкст у Вікікрыніцах (кн. I—V, XI—XVII)
• Грэчаскі тэкст па Дындорфу: Vol. II pt. 1 (1828). Libr. XV—XX; Vol. II pt. 2 (1829). Excerpta. Fragmenta; Vol. III (1828); Vol. IV (1828); Vol. V (1828).
• Навейшае выданне: Vol. I (1888). Lib. I—IV; Vol. V (1906). Lib. XIX—XX
• У серыі «Loeb classical library» кніга выдадзена ў 12 тамах (№ 279, 303, 340, 375, 384, 399, 389, 422, 377, 390, 409, 423).
• У серыі «Collection Budé» распачата выданне: (апублікаваны 11 тамоў: кн. 1-3, 11, 12, 14, 15, 17-19, 21-26; гл. таксама тут пра публікацыі)
• Diodor, Book IX—XVII (грэч.)

Зноскі

1. Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
2. Дыядор. Фрыдрых Любкер. Рэальны слоўнік класічных старажытнасцяў.
3. Строгецкий В. М. Диодор Сицилийский и его «Историческая библиотека» в оценке историогра-фии. // ВДИ, 1983, № 4, с. 177—178.