Калійныя солі

Каліевыя солі^[1] (паташ^[2], калійныя солі) — асадкавыя горныя пароды, складзеныя з лёгкарастваральных каліевых і каліева-магніевых мінералаў: сільвіну, карналіту, палігаліту і інш. Карысныя выкапні, пашыраныя ў асадкавай абалонцы Зямлі, залягаюць пластамі, лінзамі, купаламі, гнёздамі. Колькасць аксіду калію^[en] К₂О у прамысловых пакладах 12-30 %.

Полікрышталічны паташ, побач для параўнання манета ў 1 цэнт ЗША (манета мае дыяметр 19 мм і медны колер).

Вырабляюцца ва ўсім свеце ў аб’ёмах, якія перавышаюць 71,9 мільёна тон (~45,4 мільёна тон у эквіваленце K₂O^[3][4]). Найбуйнейшы вытворца паташу — Канада^[5]. Асноўнае прамысловае значэнне — вытворчасць калійных угнаенняў. Калій быў упершыню атрыманы ў 1807 годзе шляхам электролізу каўстычнага паташу (гідраксіду калію^[en])^[6].

У Беларусі паклады калійных солей сканцэнтраваны ў паўночнай частцы Прыпяцкага прагіну: Старобінскае радовішча ў Мінскай вобласці і Петрыкаўскае радовішча ў Гомельскай вобласці. Агульныя запасы калійных солей ацэньваюцца ў 6,5 млрд тон. Старобінскае радовішча распрацоўваецца вытворчым аб’яднаннем «Беларуськалій».

Тэрміналогія

Паташом называюцца злучэнні калію і матэрыялы з каліем у складзе, найчасцей карбанат калію^[en] (K₂CO₃). Слова «паташ» вядомае яшчэ ў старабеларускай мове і паходзіць ад сярэдненідэрландскага^[en] «potaschen», што значыць «попел з гаршку»^[7][8]. Раней карбанат калію выраблялі выпарваннем замочанага дрэўнага попелу^[en] ў вялікіх жалезных гаршках, адкуль і пайшла назва^[9]. Каля 10 % ад вагі звычайнага дрэўнага попелу можа быць ператворана ў паташ^[10][11]. Пазней слова распаўсюдзілася на прыродныя мінералы з каліем і прадукты іх перапрацоўкі^[12].