Канстанцін Аляксандравіч Шапіра

Канстанцін (Ашэр) Аляксандравіч Шапіра (1839, Гродна - 1900, Санкт-Пецярбург) — яўрэйскі паэт, фатограф-партрэтыст, дзеяч яўрэйскай абшчыны^[1][2]. Фатограф Імператарскай Акадэміі Мастацтваў.

Канстанцін Аляксандравіч Шапіра
Род дзейнасці	паэт, фатограф
Дата нараджэння	1 снежня 1839(1839-12-01)
Месца нараджэння	Гродна, Гродзенскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Дата смерці	23 сакавіка 1900
Месца смерці	Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя
Грамадзянства	Расійская імперыя
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Канстанцін (Ашэр) Аляксандравіч Шапіра нарадзіўся ў беднай яўрэйскай сям'і ў горадзе Гродна. Бацька, Эліягу Шапіра, быў рабін, і выхоўваў сына ў традыцыях артадаксальнага юдаізма. З першых гадоў жыцця Шапіра цягнуўся да ведаў, складаў вершы на іўрыце і маляваў. З юнацкіх гадоў Шапіра выступаў за вывучэнне яўрэямі свецкіх навук. Гэта выклікала непрыманне бацькі, і той вырашыў жаніць 15-гадовага сына. У Шапіра паўстаў канфлікт з прававернымі сваякамі жонкі і з уласным бацькам. Ён пакінуў дом і з'ехаў у Беласток, дзе выкладаў іўрыт.

У 1868 годзе апынуўся ў Вене, у той час адным з прагрэсіўных цэнтраў фотамастацтва. У Вене адбылося знаёмства з Перацам Смаленскім, вядомым у яўрэйскім інтэлектуальным асяроддзі асветнікам. У Вене прымае ўдзел у выданні асветніцкага часопіса «Ха-Шахар». Там жа, у Вене, аформіў развод.

У сталіцы Аўстрыі навучыўся сучасным прыёмам фатаграфавання, і ўжо ў пачатку 1868 года прыехаў у Санкт-Пецярбург з мэтай адкрыцця ўласнага атэлье. Як іудзей, быў на нелегальным становішчы і быў вымушаны займацца фізічнай працай - чысткай вуліц, уборкай снегу. Захварэў тыфам і быў выхожаны рускай жанчынай, пасля якая стала яго жонкай.

У адпаведнасці з законам, для заснавання ўласнай справы, Шапіра прыйшлося прыняць праваслаўе. Пры хрышчэнні ён атрымаў імя Канстанцін. Парадаксальна, але менавіта яго пераход у хрысціянства прывёў да ўмацавання яго нацыянальнай яўрэйскай ідэнтычнасці. Ён захаваў прыемныя ўспаміны пра яўрэйскі вопыт і традыцыі, настолькі, што пад канец жыцця назваў сябе адным з anusim (вымушаных навяртальнікаў).

Быў саўладальнікам фотаатэлье «Шэнфельд і Шапіра», кампаньёнам быў Вільгельм Шэнфельд (1810-1887), які пачынаў са здымкаўдагератыпаў яшчэ ў 1840-я гады. 16 лістапада 1869 года ў газеце «Санкт-Пецярбургскія ведамасці» з'явілася аб'ява: «Фатограф Шапіра, жадаючы расстацца з сваім кампаньёнам, прапануе фатографам свае паслугі. Адрас Неўскі, 64». Нягледзячы на тое, што Шапіра быў уладальнікам уласнага атэлье, на мануфактурнай выставе 1870 года Шапіра і Шэнфельд выступілі як адзіная фірма. Аднак ганаровыя дыпломы былі выдадзены кожнаму фатографу, а не фірме.

З 1873 па 1875 года атэлье Шапіра пад назвай «Светапісь і жывапіс» знаходзілася па адрасе: Неўскі праспект, дом 30.

Стаў запрашаць да сябе ў фотаатэлье прадстаўнікоў мастацтва, а да Фёдара Дастаеўскага ездзіў асабіста.

Выконваў заказы Імператарскай Акадэміі Мастацтваў. Пасля прызначэння вялікага князя Уладзіміра Аляксандравіча прэзідэнтам Акадэміі мастацтваў стаў змяшчаць на бланку надпіс «фатограф Імператарскай Акадэміі мастацтваў» што падымала яго статус у вачах заказчыкаў.

У 1881 годзе, пасля смерці Ф. Дастаеўскага, прадаваў партрэт пісьменніка ў жалобнай рамцы, з факсімільным аўтографам, датамі нараджэння і смерці. Кошт складаў за больш фарматны фотапартрэт - 2 рублі, за кабінетны - 50 капеек, за візіт-партрэт - 25 капеек.

У 1881 годзе Імператарская Акадэмія мастацтваў апублікавала ў «Маскоўскіх ведамасцях» аб'яву аб тым, што фатограф Канстанцін Шапіра мае эксклюзіўнае права на публікацыю пасмяротных фатаграфій Ф. Дастаеўскага, зробленых у труне і на стале.

З 1882 года ў «Голасе» пачалі выходзіць спісы сучасных знакамітасцяў, партрэты якіх прадаваў Шапіра. Сярод іх былі палкаводцы, юрысты, акцёры, пісьменнікі, мастакі, лекары, спевакі, прадстаўнікі арыстакратыі. Кошт эмаляванага партрэта складаў 75 капеек, звычайнага - 50 капеек.

У 1883 годзе фотаатэлье Шапіра са звыклага адрасу (Неўскі праспект, д.30) пераехала ў дом каталіцкай царквы, Неўскі пр, д. 32. У новым памяшканні быў абсталяваны павільён, здольны змяшчаць больш за 100 чалавек.

У 1883 годзе, пасля смерці І. С. Тургенева, Шапіра выставіў у вітрыне свайго фотаатэлье некалькі здымкаў пісьменніка, зробленых у 1879 годзе. Імправізаваная выстава выклікала сярод пецябруржцаў моцны ажыятаж, каля ўстановы Шапіра кожны дзень сталі таўпіцца прыхільнікі творчасці Тургенева.

Актыўна здымаў А. П. Чэхава і неаднаразова выстаўляў яго фотапартрэт на вітрыну свайго атэлье.

У 1895 годзе пераехаў на новы адрас, кут Неўскага праспекта і Вялікай Марской вуліцы.

У 1896 годзе на бланках з'явіўся запіс аб тым, што Шапіра з'яўляецца фатографам іх імператарскіх Высокасці вялікага князя Уладзіміра Аляксандравіча і Вялікай княгіні Марыі Паўлаўны, а таксама ганаровым членам-карэспандэнтам Парыжскай акадэміі вынаходнікаў.

Паэтычная актыўнасць

У той жа час Шапіра пачаў рабіць сабе імя як паэт на іўрыце. Яго першыя творы былі апублікаваныя ў 1870-х гадах, але самым плённым дзесяцігоддзем яго творчасці былі 1880-я гады.

У 1880-х гадах напісаў два свае паэтычныя шэдэўры. Першы, двухчасткавы лірычны верш пад назвай «Me-Ḥezyonot bat ‘ami» («З бачанняў дачкі майго народа»; 1884–1898), распавядае пра эпізоды з яго дзяцінства і пераплятае іх з гісторыямі пра старажытную яўрэйскую гісторыю і біблейскіх герояў, пра якіх ён даведаўся ад свайго меламеда. Другая, серыя пад назвай «Mi-Shire Yeshurun» («З паэзіі Ешуруна [народа Ізраіля]; сабраная толькі ў 1911 годзе), прадстаўляе партрэт паэта як пасланца яўрэйскай абшчыны, якому даручана аплакваць пакуты свайго народа і агучваць яго нацыянальныя імкненні. Найбольш вядомы верш у гэтай анталогіі — «Ba-Shadmot Bet Leḥem» («На кукурузных палях Віфлеема»), які з часам стаў папулярнай народнай песняй. У эмацыйным і меладраматычным стылі Шапіра часта выказваў свае пачуцці праз горкія плачы і выбліскі гневу, выкарыстоўваючы для дасягнення сваіх мэтаў экстрэмальныя, радыкальныя і рытарычныя эфекты.

У 1890-я гады творчасць Шапіра паступова заняпадала. На гарызонце з'явілася новая эра маладых паэтаў на чале з Хаімам Нахманам Бялікам і Шаулем Чарніхоўскім. Верагодна, што пераход Шапіра ў хрысціянства (за што ён атрымаў прабачэнне ад многіх аднагодак) быў больш строга асуджаны маладымі пісьменнікамі, якія выхоўваліся ў атмасферы адноўленага нацыяналізму. У гэты цяжкі перыяд зрабіў некалькі няўдалых спроб высмейваць новую хвалю яўрэйскай паэзіі праз сатыру. Яго апошні твор, «Sedom» (Садом; 1899), заснаваны на працэсе Дрэйфуса, атрымаў рэзкія водгукі і азмрочыў яго апошнія дні. Большасць вершаў Шапіра былі пасмяротна сабраны Якавам Фіхманам і выйшлі ў выглядзе кнігі ў 1911 годзе^[2].