Крытычная маса

Крытычная маса — мінімальная маса ядзернага гаручага, здольная забяспечыць ажыццяўленне ланцуговай ядзернай рэакцыі.

Плутоніевы шар (макет), акружаны блокамі з карбіду вальфраму, які адбіваюць нейтроны.

Велічыня крытычнай масы залежыць ад уласцівасцяў рэчыва (такіх, як перасеку дзялення і радыяцыйнага захопу), ад шчыльнасці, колькасці прымешак, формы вырабу, а таксама ад асяроддзя. Напрыклад, наяўнасць адбівальнікаў нейтронаў можа моцна паменшыць крытычную масу.

Крытычны памер

Крытычная маса ${\displaystyle M}$ звязана з крытычнай даўжынёй ${\displaystyle l}$ ${\displaystyle ~M\sim l^{x}}$, дзе x залежыць ад формы ўзора і знаходзіцца ў межах ад 2 да 3. Залежнасць ад формы звязана з выцечкай нейтронаў праз паверхню: чым большая паверхня, тым большая крытычная маса. Узор мінімальнай крытычнай масы мае форму шара.

Асноўныя ацэначныя характарыстыкі чыстых ізатопаў, здольных да ядзернга дзялення

Ізатоп	Атрыманне (крыніца)	Перыяд паўраспаду T½	Крытычная маса	Шчыльнасць г/см³	Тэмпе- ратура плаўле- ння °С	Цеплавы- дзяленне Вт/кг	Нейтроны спантаннага дзялення 105(кг·с)
231Pa	Рэактар	32760 год	750±180 кг	15,37	1572
232U	Рэактар на хуткіх нейтронах	68,9 год		19,04	1134	8097
233U	Рэактар	159200 год	15 кг	19,04	1134
235U	Прыродны уран	7,038×108 год	45 кг	19,04	1134
236U	Рэактар	2,3416×107 год	? кг	19,04	1134
237Np	Рэактар	2,14×107 год	57 кг	20,25	637	0,022	0
236Pu	Рэактар	2,9 год	6—8 кг	19,84	639,7	18500	349
238Pu	Рэактар	87,7 год	9,6—9,8 кг	19,84	639,7	568	26,6
239Pu	Рэактар	24100 год	8 кг	19,84	639,7	1,92
240Pu	Рэактар	6500 год	36,9 кг	19,84	639,7	7,1	9,1
241Pu	Рэактар	14,4 год	13 кг	19,84	639,7	3,2	0
242Pu	Рэактар	380000 год	83,4 кг	19,84	639,7	0,113	16,9
241Am	Рэактар	432 года	60 кг	13,67	1180	114	0,012
242mAm	Рэактар	152 года	3,78 кг	13,67	1180
243mAm	Рэактар	141 год	9,1 кг	13,67	1180	3,84	1,49
243Am	Рэактар	7400 год	208,8 кг	13,67	1180	6,4	0,03
243Cm	Рэактар	28,5 год	8,6 кг	13,51	1340	1900	0
244Cm	Рэактар	18,1 год	27 кг	13,51	1340	2830	1,11
245Cm	Рэактар	8500 год	9,2 кг	13,51	1340	5,7	0
246Cm	Рэактар	4730 год	39—70,1 кг	13,51	1340
247Cm	Рэактар	1,56×107 год	6,94—7,06 кг	13,51	1340
248Cm	Рэактар	340000 год		13,51	1340
249Cf	Рэактар	351 год	5,9 кг	15,1
250Cf	Рэактар	13,08 год		15,1
251Cf	Рэактар	898 год	1,94 кг	15,1
252Cf	Рэактар	2,638 года	2,73 кг	15,1

Літаратура

• Крыты́чная ма́са // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — С. 521. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).
• Крити́ческая ма́сса // Т. 13. Конда — Кун. — М. : Советская энциклопедия, 1973. — С. 453. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)