Латышска-беларуская практычная транскрыпцыя

Літара / літара- спалучэнне	Вымаўленне ў латышскай мове	Заўвагі	Перадача	Прыклады
А а	[а]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	А а	Aloja – Алоя Arbidani – Арбідані Irlava – Ірлава Dundaga – Дундага Kandava – Кандава Kukšas – Кукшас
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	я	Beļava – Бэлява Viļaka – Віляка Oliņas – Оліняс Liepiņas – Ліепіняс
Ai ai (aī)	[ай]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	Ай ай	Aijaži – Айяжы Turaida – Турайда Eglaine – Эглайнэ Vecsaikava – Вэцсайкава Cesvaīne – Цэсвайнэ
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	яй	-
Au au	[ау]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	Аў аў	Auleja – Аўлэя Launkalne – Лаўнкалнэ Rauna – Раўна Raudauka – Раўдаўка
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	яў	Ļaudona – Ляўдана Beļauski – Бэляўскі
av	[ау]	пасля большасці зычных	аў	Abavciems – Абаўціемс Dzirnavkalns – Дзірнаўкалнс Gravziedi – Граўзіеды
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	яў	Pļavmuiža – Пляўмуйжа
Ā ā	[аа]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	А а	Ārciems – Арціемс Ānmēmele – Анмэмэлэ Blāzma – Блазма Vāne – Ванэ Spāre – Спарэ
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	я	Varakļāni – Варакляні Vilņāji – Вілняі
B b	[б]		Б б	Abavnieki – Абаўніекі Biksti – Біксты Bērze – Бэрзэ Buiva – Буйва Brizule – Брызулэ
C c	[ц]		Ц ц	Mazsalaca – Мазсалаца Vecaduliena – Вэцадуліена Jērcēni – Ерцэні Brenci – Брэнці Benckalni – Бэнцкалні
сh	[х]		Х х	Treuchi – Трэўх
Č č	[ч]		Ч ч	Inčukalns – Інчукалнс Grenči – Грэнчы Kščeva – Кшчэва Červonka – Чэрванка Černoste – Чэрнастэ
D d	[д]		Д д	Kandava – Кандава Dunalka – Дуналка Valdeķi – Валдэкі Rude – Рудэ Dižstende – Дыжстэндэ Medņi – Мэдні
E e	[э]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	Э э	Eglaine – Эглайнэ Emburga – Эмбурга Priekule – Прыекулэ Krūte – Крутэ Sermite – Сэрмітэ Savenieki – Савэніекі Remte – Рэмтэ
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	е	Ķevele – Кевэлэ Zaļenieki – Заленіекі Вruņene – Бруненэ Ķieģeļceplis – Кіегельцэпліс
Ei ei	[эй]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	Эй эй	Eikaži – Эйкажы Greiveri – Грэйвэры Meirāni – Мэйрані Kapteines – Каптэйнэс Reizeni – Рэйзэні Beibeži – Бэйбэжы Leimaņi – Лэймані
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	ей	Ķeiži – Кейжы Janķeizari – Янкейзары
eu	[эу]		эў	Treuchi – Трэўхі
ev	[эу]	пасля большасці зычных	эў	Daniševka – Данішэўка
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	еў	Krievgaļi – Крыеўгалі
Ē ē	[ээ]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	Э э	Ērberģe – Эрбэрге Lēdas – Лэдас Tēvenāni – Тэвэнані Kapsēde – Капсэдэ Dzērvenieki – Дзэрвэніекі Naukšēni – Наўкшэні
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	е	Ķēči – Кечы Šķēde – Шкедэ Spuņģēni – Спуньгені Ģērmaņi – Германі
F f	[ф]		Ф ф	Faltopa – Фалтапа Feimaņi – Фэймані Felicianova – Фэліціянава Sofikalns – Софікалнс
G g	[г] выбухны		Г г	Gulbene – Гулбэнэ Gobgrava – Гобграва Daugavpils – Даўгаўпілс Kuldīga – Кулдыга Ogre – Огрэ
Ģ ģ	[д’]	у канцы слова і перад зычнымі	Гь гь	-
		перад галоснымі	г	Briģi – Брыгі Ģērķēni – Геркені Ērberģe – Эрбэрге
H h	[г] фрыкатыўны		Х х	Behova – Бэхава
I i	[і]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	І і	Indrani – Індрані Karogi – Карагі Smilgas – Смілгас Ungurpils – Унгурпілс Ozoli – Озолі Dzeņi – Дзэні Sauļi – Саўлі Pidriķis – Підрыкіс Ķeņģi – Кеньгі
		пасля d і t, r, č, ž, š	ы	Dikļi – Дыклі Matīši – Матышы Katvari – Катвары Lenči – Лэнчы Limbaži – Лімбажы Vireši – Вірэшы
іа	[іа]	пасля большасці зычных	ія	Felicianova – Фэліціянава
		пасля d і t, r, č, ž, š	ыя	-
Ie ie	[іе]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	Іе іе	Ievāji – Іеваі Niedras – Ніедрас Odziena – Одзіена Liezere – Ліезэрэ Druviena – Друвіена Rujiena – Руіена
		пасля d і t, r, č, ž, š	ые	Metriena – Мэтрыена Priedes – Прыедэс
іu	[іу]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	іў	Liuža – Ліўжа
		пасля d і t, r, č, ž, š	ыў	-
Iv iv (īv)	[іу]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	іў	Ivgolova – Іўгалава Kivdolova – Кіўдалава Livzi – Ліўзі Līvbērze – Ліўбэрзэ
		пасля d і t, r, č, ž, š	ыў	-
Ī ī	[іі]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	І і	Īvaņi – Івані Līgatne – Лігатнэ Bīriņi – Бірыні Nītaure – Нітаўрэ Ķīšupe – Кішупэ Jurģīši – Юргішы
		пасля d і t, r, č, ž, š	ы	Matīši – Матышы Tīreļi – Тырэлі Rīteri – Рытэры Žīguri – Жыгуры Rudzišī – Рудзішы
J j	[й]		й	Lejnieki – Лэйніекі Andrejkalns – Андрэйкалнс Dūjlejas – Дуйлэяс
Ja ja (jā)	[йа]	пасля зычных	’я	Tjapši – Т’япшы Krišjāņi – Крыш’яні
		на пачатку слова і пасля галосных	Я я	Jaundundaga – Яўндундага Jātele – Ятэлэ Piedruja – Піедруя Lejaciems – Лэяціемс Silajāņi – Сілаяні
Je je (jē)	[йе]	пасля зычных	’е	Janjelgava – Ян’елгава Jaunjēcēni – Яўн’ецэні
		на пачатку слова і пасля галосных	Е е	Jēkabpils – Екабпілс Skujene – Скуенэ
Ji ji	[йі]	пасля зычных	’і	Snapji – Снап’і Aizupji – Айзуп’і
		на пачатку слова і пасля галосных	І і	Kajiciems – Каіціемс Miezaji – Міезаі
Jо jо	[йо]	пасля зычных	’ё	Hamjonki – Хам’ёнкі
		на пачатку слова і пасля галосных	Ё ё	Joniški – Ёнішкі Majori – Маёры
Ju ju (jū)	[йу]	пасля зычных	’ю	Slapjuma – Слап’юма Garjuri – Гар’юры
		на пачатку слова і пасля галосных	Ю ю	Jumprava – Юмправа Jurģīši – Юргішы Jūrkalne – Юркалнэ
K k	[к]		К к	Rūkas – Рукас Korģene – Коргенэ Ratnieki – Ратніекі Krivi – Крыві Kārtuži – Картужы Kūdums – Кудумс
Ķ ķ	[т’]	у канцы слова і перад зычнымі	Кь кь	Fridriķmuiža – Фрыдрыкьмуйжа
		перад галоснымі	К к	Kaķiši – Какішы Ķesterciems – Кестэрціемс Ķūgi – Кюгі
L l	[л]		Л л	Juglas – Юглас Rozula – Розула Lendzi – Лэндзі Lode – Лодэ Ludaži – Лудажы Lāde – Ладэ Liepupe – Ліепупэ Glūda – Глуда Vilpulka – Вілпулка
Ļ ļ	[л’]	у канцы слова і перад зычнымі	Ль ль	Kiegeļceplis – Кіегельцэпліс Oļgina – Ольгіна Zaļmuiža – Зальмуйжа Buļļukalns – Бульлюкалнс
		перад галоснымі	Л л	Buļļukalns – Бульлюкалнс Karļi – Карлі Beļava – Бэлява Skaļupes – Скалюпэс Kļocki – Клёцкі Varakļāni – Варакляні
M m	[м]		М м	Mazbrenguļi – Мазбрэнгулі Nurmiži – Нурміжы Umurga – Умурга More – Морэ Mežmuiža – Мэжмуйжа Māršēni – Маршэні Mēdzūla – Мэдзула Mūris – Мурыс Mīlakšas – Мілакшас Limbaži – Лімбажы
N n	[н]		Н н	Noras – Норас Nurmi – Нурмі Naukšēni – Наўкшэні Vainiži – Вайніжы Stiene – Стыенэ Nēķene – Нэкенэ Nītare – Нітарэ Jaunāmuiža – Яўнамуйжа Inte – Інтэ
Ņ ņ	[н’]	у канцы слова і перад зычнымі	Нь нь	Meņģele – Мэньгелэ Viņki – Вінькі Tiņģere – Тыньгерэ
		перад галоснымі	Н н	Ņukši – Нюкшы Puņas – Пуняс Svariņi – Сварыні Bruņene – Бруненэ
O o	[уо]	на пачатку слова і пасля большасці зычных у 1-ым складзе	О о	Odziena – Одзіена Ozoli – Озалі Koknese – Кокнэсэ
		пасля большасці зычных у 2-ім і далейшых складах	а	Aglona – Аглана Vecogre – Вэцагрэ Robežkrogs – Робэжкрагс Gospori – Госпары Koroļevščina – Коралеўшчына
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ незалежна ад пазіцыі ў слове	ё	Ķoņi – Кёні Kļocki – Клёцкі Augļova – Аўглёва Vajņode – Вайнёдэ
oi	[ой]		ой	Soidi – Сойды
ou	[оу]		оў	-
ov	[оу]	на пачатку слова і пасля большасці зычных у 1-ым складзе	оў	-
		пасля большасці зычных у 2-ім і далейшых складах	аў	Rogovka – Рогаўка Petrovka – Пэтраўка Brokovski – Брокаўскі
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	ёў	-
P p	[п]		П п	Pabaži – Пабажы Pokrata – Пократа Vilpulka – Вілпулка Ungurpils – Унгурпілс Petrovka – Пэтраўка Spāre – Спарэ Pērkoni – Пэркані Kapūne – Капунэ Prinkas – Прынкас
R r	[р]		Р р	Rauna – Раўна Rozes – Розэс Bregža – Брэгжа Rimstavas – Рымставас Krugstagrogs – Кругстаграгс Rīdzene – Рыдзэнэ Rēveļi – Рэвэлі Rūzori – Рузары
S s	[с]		С с	Mazsalaca – Мазсалаца Sofikalns – Софікалнс Suntazi – Сунтазі Sigulda – Сігулда Piksāri – Піксары Sērmūkši – Сэрмукшы Rozes – Розэс Anspoki – Анспакі
Š š	[ш]		Ш ш	Višķernieki – Вішкерніекі Aščuki – Ашчукі Naukšēni – Наўкшэні Katleši – Катлэшы Dekšārēs – Дэкшарэс
T t	[т]		Т т	Tenteni – Тэнтэні Amata – Амата Turaida – Турайда Taurene – Таўрэнэ Stūrīši – Стурышы Ligatne – Лігатнэ
U u	[у]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	У у	Urga – Урга Rundāni – Рундані Dubuļi – Дубулі Skuki – Скукі Prusaki – Прусакі Guta – Гута Punduri – Пундуры Kuiķule – Куйкюлэ
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	ю	Kuiķule – Куйкюлэ Zaķumuiža – Закюмуйжа Zaļumi – Залюмі Jāņuciems – Янюціемс
		пасля галосных	ў	Jaundundaga – Яўндундага
ui	[уй]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	уй	Puikules – Пуйкулэс Buiva – Буйва Muižnieki – Муйжніекі
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	юй	-
Ū ū	[уу]	на пачатку слова і пасля большасці зычных	У у	Ūdri – Удры Brūveri – Брувэры Lūznava – Лузнава Kūdums – Кудумс Tūja – Туя
		пасля ķ, ļ, ņ, ģ	ю	Ķūģi – Кюгі Glažšķūnis – Глажшкюніс Ģūģeri – Гюгеры
		пасля галосных	ў	-
V v	[в]		В в	Varve – Варвэ Viesturi – Віестуры Viršukalns – Віршукалнс Vārtnieki – Вартніекі Vērene – Вэрэнэ
Z z	[з]		З з	Rozes – Розэс Rozula – Розула Ridzene – Рыдзэнэ Mazsalaca – Мазсалаца
Ž ž	[ж]		Ж ж	Antuži – Антужы Mežotne – Мэжатнэ Tožas – Тожас Žubes – Жубэс Rožzari – Рожзары

Прыметнікі

У беларускай мове адтапанімічныя прыметнікі ад латышскіх геаграфічных назваў утвараюцца па беларускіх словаўтваральных мадэлях. Пры гэтым па магчымасці максімальна захоўваецца структурная цэласнасць тапоніма як матывуючай асновы адтапанімічнага прыметніка. У абсалютнай большасці выпадкаў адтапанімічныя прыметнікі афармляюцца суфіксам -ск.

Калі тапонім заканчваецца на галосны, у адтапанімічным прыметніку назіраецца адпадзенне канцавога галоснага, уласцівага тапоніму, і суфікс -ск далучаецца да асновы тапоніма. Пры гэтым сустракаюцца наступныя разнавіднасці ўтварэння адтапанімічных прыметнікаў:

• Калі аснова тапоніма заканчваецца на адзіночны зычны, суфікс -ск далучаецца непасрэдна да асновы, напрыклад: Валміера – Валміерскі раён, Гулбэнэ – Гулбэнскі раён, Луздэнэ – Луздэнскі раён, Лімбажы – Лімбажскі раён, Ліепая – Ліепайскі раён.
• Калі аснова тапоніма заканчваецца на спалучэнне зычных, утварэнне адтапанімічных прыметнікаў адбываецца шляхам далучэння да асновы камбінацый суфікса -ск і іншых суфіксаў:

пасля літар н, з ужываецца камбінацыя суфіксаў -ен + -ск, напрыклад, Рэзэкнэ – Рэзэкненскі раён, Алукснэ – Алуксненскі раён, Лудза – Лудзенскі раён;

пасля літар к, р ужываецца камбінацыя суфіксаў -аў + -ск, напрыклад, Валка – Валкаўскі раён, Огрэ – Ограўскі раён;

пасля літар в, л ужываецца камбінацыя суфіксаў -ій + -ск, напрыклад, Балві – Балвійскі раён, Прэйлі – Прэйлійскі раён.

• Калі аснова тапоніма заканчваецца на спалучэнне ск, у адтапанімічным прыметніку пры далучэнні суфікса -ск да асновы спалучэнне ск не дублюецца і пішацца толькі адзін раз, напрыклад, Баўска – Баўскі раён.

Калі тапонім заканчваецца на зычны с, суфікс -ск далучаецца непасрэдна да тапоніма. Пры гэтым на стыку канцавога зычнага с геаграфічнай назвы з суфіксам -ск адбываецца сцяжэнне зычных, напрыклад, Цэсіс – Цэсіскі раён, Салдус – Салдускі раён, Тукумс – Тукумскі раён, Екабпілс – Екабпілскі раён, Даўгаўпілс – Даўгаўпілскі раён.

Пры ўтварэнні прыметнікавых форм ад тапонімаў адлюстроўваюцца характэрныя для беларускай мовы чаргаванні гукаў, у прыватнасці:

г – ж, напрыклад, Рыга – Рыжскі раён, Кулдыга – Кулдыжскі раён

в – ў, напрыклад, Краслава – Краслаўскі раён, Елгава – Елгаўскі раён.

У асобных выпадках назіраюцца чаргаванні цвёрдых зычных з мяккімі, напрыклад, Добэлэ – Добэльскі раён, Айзкраўклэ – Айзкраўкльскі раён.

Спасылкі

• Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 176-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Латвійскай Рэспублікі на беларускую мову»