Леон Батыста Альберці

Леон Батыста Альберці (італ.: Leone Battista Alberti; 18 лютага^[7] 1404, Генуя — 25 красавіка 1472, Рым) — італьянскі навуковец, гуманіст, пісьменнік, адзін з пачынальнікаў новай еўрапейскай архітэктуры і вядучы тэарэтык мастацтва эпохі Адраджэння.

Леон Батыста Альберці
італ.: Leon Battista Alberti
Імя пры нараджэнні	італ.: Leon Battista degli Alberti[1]
Род дзейнасці	філосаф, мовазнавец, крыптограф, паэт, архітэктар, тэарэтык архітэктуры, тэарэтык музыкі, музыказнавец, скульптар, пісьменнік, медальер, мастак, матэматык, драматург, арганіст, навуковец, дзеяч мастацтваў, тэарэтык мастацтва, гуманіст, службовая асоба, спартсмен
Дата нараджэння	14 лютага 1404[2][3][…]
Месца нараджэння	Генуя, Генуэзская рэспубліка[3][4]
Дата смерці	25 красавіка 1472[5][3] (68 гадоў)
Месца смерці	Рым, Папская вобласць[3][4]
Месца пахавання	Базіліка Санта-Крочэ[6]
Грамадзянства	Генуэзская рэспубліка
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Альма-матар	Балонскі ўніверсітэт (1425)[4]
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Творы ў Вікікрыніцах

Статуя Альберці ў двары Уфіцы

Альберці первым складна выклаў матэматычныя асновы вучэння аб перспектыве. Таксама ўнёс істотны ўклад у развіццё крыптаграфіі, прапанаваўшы ідэю шматалфавітнага шыфра.

Творчасць

Літаратура

Палацца Ручэлаі, Фларэнцыя

Першыя працы Альберці напісаў у 20-я гг. — камедыі «Філадокс» (1425), «Дэіфіра» (1428) і інш. У 30-я — пачатку 40-х гг. стварыў шэраг сачыненняў на лацінскай мове — «Аб перавагах і недахопах вучоных» (1430), «Пра права» (1437), «Пантыфекс» (1437); дыялогі на вальгары на этычныя тэмы — «Аб сям'і» (1434—1441), «Аб спакоі душы» (1443).

У 50-60-я гг. Альберці напісаў сатырычна-алегарычны цыкл «Застольныя гутаркі» — свае галоўныя сачыненні ў вобласці літаратуры, якія сталі ўзорамі лацінскай гуманістычнай прозы XV ст. Апошнія творы Альберці: «Аб прынцыпах складання кодаў» (матэматычны трактат, пасля страчаны) і дыялог на вальгары «Хатабуд» (1470).

Альберці адным з першых выступаў за выкарыстанне італьянскай мовы ў літаратурнай творчасці. Яго элегіі і эклогі — першыя ўзоры гэтых жанраў на італьянскай мове.

Альберці стварыў шмат у чым арыгінальную (узыходную да Платона, Арыстоцеля, Ксенафонта і Цыцэрона) канцэпцыю чалавека, заснаваную на ідэі гармоніі. Этыка Альберці — свецкая па характары — адрознівалася ўвагай да праблемы зямнога быцця чалавека, яго маральнага ўдасканалення. Ён узвялічваў прыродныя здольнасці чалавека, шанаваў веды, творчыя магчымасці, розум чалавека. У вучэнні Альберці атрымаў найбольш суцэльны выраз ідэал гарманічнай асобы. Усе патэнцыйныя здольнасці чалавека Альберці аб'яднаў паняццем virtu (доблесць, здольнасць). Ва ўладзе чалавека раскрыць гэтыя прыродныя здольнасці і стаць паўнавартасным творцам свайго лёсу. Па думцы Альберці, развіць у чалавеку ўласцівасці натуры павінны выхаванне і адукацыя. Здольнасці чалавека, яго розум, воля, адвага дапамагаюць яму выдужаць у барацьбе з багіняй выпадку Фартунай. Этычная канцэпцыя Альберці напоўнена верай у здольнасць чалавека да разумнага ладу жыцця, сям'і, грамадства, дзяржавы. Асноўнай сацыяльнай ячэйкай Альберці лічыў сям'ю.

Царква Сант Андрэа ў Мантуі

Дойлідства

Альберці-архітэктар аказаў вялікае ўздзеянне на фарміраванне стыля Высокага Адраджэння. Услед за Філіпа Брунелескі развіваў антычныя матывы ў архітэктуры. Па яго праектах быў пабудаваны палацца Ручэлаі ў Фларэнцыі (1446—1451), перабудаваны фасад царквы Санта-Марыя-Навела (1456—1470), цэркваў Сан-Франчэска ў Рыміні, Сан-Себасцьяна і Сант-Андрэа ў Мантуі, якія вызначылі кірунак у архітэктуры XV ст.

Альберці займаўся і жывапісам, спрабаваў свае сілы ў скульптуры. Як першы тэарэтык італьянскага мастацтва Адраджэння вядомы сачыненнем «Дзесяць кніг пра архітэктуру» (De re aedificatoria) (1452), і невялікім лацінскім трактатам «Аб статуі» (1464).

Зноскі

1. Virtual International Authority File — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q54919'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q988937'></a>
2. Grayson C., Argan G. C. ALBERTI, Leon Battista // Dizionario Biografico degli Italiani — 1960. — Vol. 1.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1128537'></a>
3. Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 42. — ISBN 978-2-221-06888-5

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q28924058'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2696397'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3372503'></a>
4. MacTutor History of Mathematics archive — 1994.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473'></a>
5. Bell A. Encyclopædia Britannica — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q455'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2846567'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2743906'></a>
6. Find a Grave — 1996.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056'></a>
7. Даты нараджэння і смерці ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.1., Мн., 1996: С.273