Марыя Тэрэзія

Мары́я Тэрэ́зія (ням.: Maria Theresia, 13 мая 1717 — 29 лістапада 1780) — эрцгерцагіня Аўстрыі, кароль Венгрыі^[10] з 25 чэрвеня 1741, каралева Багеміі з 20 кастрычніка 1740 (мела гэтыя тытулы асабіста, па спадчыне) і імператрыца Свяшчэннай Рымскай імперыі (як жонка, а затым удава Франца I Стэфана Латарынгскага). Заснавальніца Латарынгскага адгалінавання дынастыі Габсбургаў.

Марыя Тэрэзія
Maria Theresia
эрцгерцагіня Аўстрыі, імператрыца Свяшчэннай Рымскай імперыі, каралева Венгрыі, каралева Багеміі, каралева Харватыі і Славеніі, герцагіня Пармы, герцагіня Мілана, герцагіня Люксембурга 20 кастрычніка 1740 — 29 лістапада 1780
Нараджэнне	13 мая 1717(1717-05-13)[1][2][…] Хофбург, Эрцгерцагства Аўстрыя, Свяшчэнная Рымская імперыя
Смерць	29 лістапада 1780(1780-11-29)[1][2][…] (63 гады) Вена, Эрцгерцагства Аўстрыя, Свяшчэнная Рымская імперыя[3][4][…]
Месца пахавання	Імператарскі склеп
Род	Габсбургі
Бацька	Карл VI Габсбург
Маці	Елізавета Крысціна Браўншвейг-Вольфенбютэльская
Муж	Франц I Стэфан[5][6]
Дзеці	Марыя Элізабета Аўстрыйская[d], Archduchess Maria Anna of Austria[d], Archduchess Maria Carolina of Austria[d], Іосіф II Габсбург, Maria Christina, Duchess of Teschen[d], Archduchess Maria Elisabeth of Austria[d], Archduke Charles Joseph of Austria[d], Archduchess Maria Amalia of Austria[d], Леапольд II Габсбург, Archduchess Maria Johanna Gabriela of Austria[d], Archduchess Maria Josepha of Austria[d], Марыя Караліна Аўстрыйская[d][7], Ferdinand Karl, Archduke of Austria-Este[d], Марыя Антуанета[7], Archduchess Maria Carolina of Austria[d][8] і Archduke Maximilian Francis of Austria[d][8]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Дзейнасць	дзяржаўная служба[d][9] і палітыка[9]
Аўтограф
Манаграма
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

3 дынастыі Габсбургаў. Дачка імператара «Свяшчэннай Рымскай імперыі» Карла VI (правіў у 1711—40). Атрымала ў спадчыну аўстрыйскі прастол пасля смерці бацькі паводле Прагматычнай санкцыі 1713 (у 1740—48 спадчыннае права Мырі Тэрэзіі аспрэчвалі еўрапейскія манархіі ў ходзе вайны за аўстрыйскую спадчыну). Да 1765 яе суправіцелем быў муж (з 1736) герцаг Франц Стэфан Латарынгскі (з 1745 імператар «Свяшчэннай Рымскай імперыі» Франц I), з 1765 — старэйшы сын Іосіф II. У час праўлення Марыі Тэрэзіі Аўстрыя ўдзельнічала ў Сямігадовай вайне (1756—63) і 1-м падзеле Рэчы Паспалітай (1772), завалодала Букавінай (1775). Ва ўнутранай палітыцы цэнтралізавала дзяржаўнае кіраванне, садзейнічала развіццю прамысловасці і гандлю, прытрымлівалася асветнага абсалютызму, у т.л. заснавала народнага школьніцтва ў Аўстрыі (1774), абмежавала паншчыну ў Чэхіі (1775), адмяніла катаванні (1776).

Валадарынне Марыі Тэрэзіі — час актыўных рэформ. Яна ўваходзіць у лік прадстаўнікоў дынастыі, якая карысталася найбольшай папулярнасцю. Сярод яе шматлікіх нашчадкаў — два імператары (Іосіф II і Леапольд II), а таксама знакамітая каралева Францыі «аўстрыячка» Марыя Антуанета.

Зноскі

1. Maria Theresia van Oostenrijk

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517'></a>
2. Pick R. Maria Theresa // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
3. Мария Терезия // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. Gadzinski A. Maria Theresia // KALLIOPE Austria: Frauen in Gesellschaft, Kultur und Wissenschaft — Wien: Bundesministerium für Europa, Integration und Äußeres, 2015. — S. 30. — ISBN 978-3-9503655-5-9

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1741'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q110290934'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q642938'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q110290935'></a>
5. http://genealogy.euweb.cz/lorraine/lorraine5.html Праверана 22 студзеня 2016.
6. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
7. Union List of Artist Names — 2017. Праверана 21 мая 2021.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2494649'></a>
8. Lundy D. R. The Peerage

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824'></a>
9. Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
10. менавіта так, таму што Венгрыяй у прынцыпе не можа кіраваць жанчына