Нагорна-Карабахская Рэспубліка

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Нагорны Карабах (значэнні).

Нагорна-Карабахская Рэспубліка (арм.: Lernayin Gharabaghi Hanrapetut’yun — Լեռնային Ղարաբաղ Հանրապետություն), таксама Рэспубліка Арцах (арм.: Արցախի Հանրապետություն) — былая непрызнаная дзяржава. Існавала з 1991 года на Паўднёвым Каўказе ў межах Нагорна-Карабахскай аўтаномнай вобласці Азербайджанскай ССР і некалькіх прылеглых да яе раёнаў Азербайджанскай ССР. Спыніла існаванне з 1 студзеня 2024 года^[1].

Нагорна-Карабахская Рэспубліка
арм.: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն
Герб Сцяг
Гімн: «Ազատ ու Անկախ Արցախ»
Абвяшчэнне незалежнасці	2 верасня 1991 (ад Азербайджана)
Дыпламатычнае прызнанне	Абхазія Паўднёвая Асеція Прыднястроўе
Афіцыйная мова	Армянская
Сталіца	Сцепанакерт
Форма кіравання	Змешаная рэспубліка
Насельніцтва Нагорна-Карабахскай Рэспублікі
• Ацэнка (2013)	146,600 чал.
• Перапіс (2010)	141,400 чал.
ВУП (ППЗ)
• разам (2010)	1,6 млрд дол.
• На душу насельніцтва	2,581 дол.
Валюта	Карабахскі драм і Армянскі драм
Тэлефонны код	+37447
Часавы пояс	UTC+04:00
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Карта рэгіёна з улікам тэрытарыяльных змяненняў.

• 10 снежня 1991 года армянскае насельніцтва тэрыторыі абвясціла незалежнасць ад Азербайджана і ўтварэнне Нагорна-Карабахскай Рэспублікі.
• 1992—1994 гады — Карабахская вайна.
• 2020 год — канфлікт у Нагорным Карабаху, у выніку якога НКР страціла значную частку тэрыторыі.
• 19—21 верасня 2023 года — пасля праведзенай узброенымі сіламі Азербайджана аперацыі, баявыя дзеянні спынены на ўмовах Азербайджана.
• 28 верасня 2023 года — прэзідэнт Арцаха Самвел Шахрамян падпісаў указ пра спыненне існавання Нагорна-Карабахскай Рэспублікі і роспуск усіх яе дзяржаўных устаноў і арганізацый з 1 студзеня 2024 года^[2].

Палітычнае жыццё

Нагорна-Карабахская Рэспубліка — прэзідэнцка-парламенцкая рэспубліка.

Кіраўнік дзяржавы — Прэзідэнт.

Выканаўчая ўлада належыць ураду на чале з Дзяржаўным міністрам.

Заканадаўчы орган — Нацыянальны Сход, 33 месцы.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

Раёны НКР у 1994—2020 гадах

• 1 Шаўмянскі,
• 2 Мардакерцкі,
• 3 Аскеранскі,
• 4 Мартунінскі,
• 5 Гадруцкі,
• 6 Шушынскі,
• 7 Кашатагскі.

Рознай заліўкай паказаны

• Суцэльны колер — тэрыторыі, якія належалі Нагорна-Карабахскай аўтаномнай вобласці (НКАВ).
• Гарызантальная штрыхоўка (2 і 4) — тэрыторыі, якія належалі НКАВ, але засталіся пад кантролем Азербайджана падчас Карабахскай вайны.
• Гарызантальная штрыхоўка (1) — тэрыторыі за межамі НКАВ, на якіх была абвешчана НКР, але засталіся пад кантролем Азербайджана падчас Карабахскай вайны.
• Вертыкальная штрыхоўка — тэрыторыі за межамі НКАВ, якія перайшлі пад кантроль НКР падчас Карабахскай вайны.

Адміністрацыйна Нагорна-Карабахская Рэспубліка была падзелена на 7 раёнаў і горад рэспубліканскага падпарадкавання (сталіца) — Сцепанакерт.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі, якія складаюць раёны — абшчыны.

НКР уключала ў сябе 10 гарадоў і 301 сельскіх населеных пунктаў.

Пасля канфлікту ў Нагорным Карабаху 2020 года Нагорна-Карабахская Рэспубліка захавала кантроль над сталіцай Сцепанакертам і 3 раёнамі: Мардакерцкім, Аскеранскім і Мартунінскім.

Агульная плошча

• 1991 год (дэкларатыўна) — ~5000 км²
• 1994—2020 гады (дэкларатыўна) — ~13 300 км²
• 1994—2020 гады (фактычна) — ~11 432 км²
• пасля 1 снежня 2020 года (фактычна) — ~3170 км²

Насельніцтва

У 1990 годзе — 200 тыс. чалавек, у т.л. 76 % армяне, 23 % азербайджанцы, астатнія рускія і курды.

У 2015 годзе па папярэдніх даных перапісу складае — 150 932 чалавекі.

Пераважная большасць насельніцтва — вернікі Армянскай Апостальскай царквы.