Наледзь

Наледзь — слаістыя ледзяныя масівы на паверхні зямлі, лёду або інжынерных збудаванняў, якія ўтвараюцца пры замярзанні прыродных або тэхнагенных вод, якія перыядычна выліваюцца.

Наледзь, якая ўтварылася пасля зімовага павадку на рацэ Марава

Асноўныя ўмовы наледзеўтварэння:

• Стабільная паверхня ў акумуляцыі ў выглядзе лёду ці іншага цела, астуджанага ніжэй за нуль.
• Міграцыя вадкай або капежна-вадкай вады з вобласці першаснага стану (вадкага) у вобласць магчымай крышталізацыі.
• Перарывістасць (дыскрэтнасць) у падачы вады да паверхні намярзання, абумоўленая асаблівасцямі пераразмеркавання цяпла і вільгаці ў прыродных або антрапагенных сістэмах.

Распаўсюджанне

Наледзі найбольш шырока распаўсюджаныя ў вобласці шматгадовамерзлых горных парод, але яны характэрныя і для раёнаў глыбокага сезоннага прамярзання. Інтэнсіўнасць развіцця наледзі залежыць ад запасаў падземных вод і воднасці папярэдняга лета, глыбіні прамярзання сезона-талага пласта.

Месцы выхаду наледзі прымеркаваны да ўчасткаў памяншэння сячэння рэчышча і ачагам разгрузкі падземных вод.

Класіфікацыя наледзей

1. Па тыпу наледзеўтварэння — пырскавыя, фальшывыя, хвалевыя;
2. Па паходжанні — натуральныя (прыродныя, біягенныя, бытавыя, заагенныя, гамагенныя, гетэрагенныя, змешаныя), антрапагенныя, тэхнагенныя (вытворчыя) і штучныя (створаныя па жаданні чалавека);
3. Па тыпу наледзеўтвараючых падземных (грунтавых, ключавых, надмерзлотных, прэсных, саланаватых, салёных, расольных), паверхневых (рачных, азёрных, марскіх, ледавіковых, адталых, талых снежных, атмасферных (дажджавых, хмарных, кандэнсацыйных), а таксама бытавых, сцёкавых, прамысловых, змешаных і іншых вод;
4. Па месцазнаходжанні — водападзельныя, схілавыя, адкосныя, касагорныя, логавыя, нагорныя, далінныя, тэрасавыя, рэчышчавыя, пойменныя, берагавыя, вусцевыя, рачныя, азёрныя, марскія, ледавіковыя, падземныя (пячорныя, грунтавыя), субаквальныя, прышашныя;
5. Па адносінах да паверхні зямлі — павярхоўныя (субаэральныя), наземныя, падземнымі (пахаваныя) надземныя (атмасферныя, аэральныя);
6. Па часе фарміравання і развіццю — восеньскія, зімовыя, зімовае-вясновыя, вясновыя, вясновае-гадовыя, сезонныя, кароткачасовыя, пералётавыя, шматгадовыя, выкапныя, дэградуючыя, мёртвыя, жывыя, мокрыя, сухія, якія развіваюцца, сучасныя, стабільныя;
7. Па форме і будове — простыя, складаныя, плоскія, падоўжаныя, авальныя, ізаметрычныя, выпуклыя, ўвагнутыя, лопасцевыя; наледзі-каскады, наледзі-лужыны, наледзі-пакровы, наледзі-патокі;
8. Па памерах — вельмі малыя, малыя, сярэднія, вялікія, вельмі вялікія, гіганцкія;
9. Па ступені небяспекі — небяспечныя, бяспечныя, патэнцыйныя, патэнцыйна небяспечныя.

Класіфікацыя наледзей па памерам:

Назва	Плошча (тыс. м²)	Аб'ём (млн. м³)
Вельмі малыя	< 0,1	< 0,01
Малыя	0,1 — 1	0,01 — 0,1
Сярэднія	1 — 10	0,1 — 1
Вялікія	10 — 100	1 — 10
Вельмі вялікія	100 — 1000	10 — 100
Велізарныя	> 1000	> 100

Геахімія наледзеўтварэння

Хімічны склад наледзнага лёду адрозніваецца ад складу наледзеўтвараючых вод. Як правіла, павялічваецца адносная канцэнтрацыя іонаў Mg, Na, SO₄²^- і Cl. Гэта вынік рознай інтэнсіўнасці захопу лёдам іонаў, якая ў значнай меры вызначаецца іх канцэнтрацыяй, індывідуальнымі ўласцівасцямі раствораных рэчываў, ператварэннем гідракарбанатаў у карбанаты і аблогай карбанату кальцыю.

Мінералізацыя большай частцы наледзнага цела ніжэй мінералізацыі наледзеўтвараючых вод, толькі некаторая частка яго змяшчае больш растваральных рэчываў, чым вада крыніц.

Наледзныя солі фармуюцца ў 3 этапы:

1. Утвараюцца солі, устойлівыя толькі пры адмоўнай тэмпературы, склад іх характарызуецца высокім утрыманнем вады, Na і Mg;
2. Утвараюцца крэмнезёмныя, карбанатныя і сульфатныя солі з невысокім утрыманнем вады;
3. Солі назапашваюцца ў рэшткавых вадаёмах на наледзяных палянах.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).