Ордэны СССР

У Савецкай Расіі і ў Саюзе Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік было вырашана адмовіцца ад старых ордэнскіх традыцый. Гэта тычылася не толькі кардынальнага змены дызайну ордэнаў, але і прынцыпаў узнагароджання. Так, першым жа ордэнам Савецкай Расіі (ордэн Чырвонага Сцяга РСФСР) можна было ўзнагароджваць многаразова. Пры ўзнагароджанні некалькімі ступенямі ордэна носяцца адначасова знакі ўсіх ступеняў. Першапачаткова савецкія ордэны не мелі стужак і калодак, а мацаваліся на шрубе. У асобных выпадках (напрыклад, ордэн Айчыннай вайны першых узораў) яны мацаваліся на прамавугольнай планцы, абцягнутай чырвонай тканінай. Калодка і стужка на савецкіх ордэнах з'явіліся толькі падчас Вялікай Айчыннай вайны 1941-1945 гадоў. Ордэнскія сістэмы іншых сацыялістычных краін у значнай ступені былі аналагічныя савецкай сістэме.

Пералік ордэнаў СССР

Ордэны прыведзены ў парадку даты заснавання*: * [257] — у квадратных дужках пазначана колькасць узнагароджаных
	Назва:	Ордэн Чырвонага Сцяга
	Дата заснавання:	1 жніўня 1924 г.
	Ступені:	[581 300]
	Заўвагі:	В РСФСР ордэн Чырвонага Сцяга заснаваны 16 верасня 1918 г.
	Назва:	Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга
	Дата заснавання:	7 верасня 1928 г.
	Ступені:	[1 259 942]
	Заўвагі:	У РСФСР ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга заснаваны 28 снежня 1920 г.
	Назва:	Ордэн Леніна
	Дата заснавання:	6 красавіка 1930 г.
	Ступені:	[462 184]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн Чырвонай Зоркі
	Дата заснавання:	6 красавіка 1930 г.
	Ступені:	[3 876 740]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн «Знак Пашаны»
	Дата заснавання:	25 лістапада 1935 г.
	Ступені:	[1 574 368]
	Заўвагі:	з 22 жніўня 1988 г. — орден Пашаны
	Назва:	Ордэн Айчыннай вайны
	Дата заснавання:	20 мая 1942 г.
	Ступені:	[2 627 899] [6 716 384]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн Суворава
	Дата заснавання:	29 ліпеня 1942 г.
	Ступені:	[393] [2862] [4012]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн Кутузава
	Дата заснавання:	29 ліпеня 1942 г.
	Ступені:	[669] [3325] [3328]
	Заўвагі:	3-й Ступені заснаваны 08 лютага 1943 г. [1]
	Назва:	Ордэн Аляксандра Неўскага
	Дата заснавання:	29 ліпеня 1942 г.
	Ступені:	[50 585]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн Багдана Хмяльніцкага
	Дата заснавання:	10 кастрычніка 1943 г.
	Ступені:	[323] [2389] [5738]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн «Перамога»
	Дата заснавання:	8 лістапада 1943 г.
	Ступені:	[20]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн Славы
	Дата заснавання:	8 лістапада 1943 г.
	Ступені:	[2620] [46 473] [997 815]
	Заўвагі:	Узнагароджанне строга паслядоўна, пачынаючы з 3-й Ступені. Такім чынам 2620 поўных кавалера (з іх 2582 — падчас вайны)
	Назва:	Ордэн Ушакова
	Дата заснавання:	3 сакавіка 1944 г.
	Ступені:	[47] [198]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн Нахімава
	Дата заснавання:	3 сакавіка 1944 г.
	Ступені:	[80] [467]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн «Матчына слава»
	Дата заснавання:	8 ліпеня 1944 г.
	Ступені:	[881 070] [1 697 223] [3 083 328]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі
	Дата заснавання:	31 кастрычніка 1967 г.
	Ступені:	[106 462]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн Дружбы народаў
	Дата заснавання:	17 снежня 1972 г.
	Ступені:	[77 719]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн Працоўнай Славы
	Дата заснавання:	18 студзеня 1974 г.
	Ступені:	[952] [45 197] [637 816]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн «За службу Радзіме ва Узброеных Сілах СССР»
	Дата заснавання:	28 кастрычніка 1974 г.
	Ступені:	[13] [589] [69 576]
	Заўвагі:	—
	Назва:	Ордэн «За асабістую мужнасць»
	Дата заснавання:	22 жніўня 1988 г.
	Ступені:	[529]
	Заўвагі:	—

Выплаты і льготы за ордэны СССР

Купоны на атрыманне выплат за ваенную ўзнагароду.

«Агульнае палажэнне аб ордэнах СССР», зацверджанае пастановай ЦВК і СНК СССР ад 7 мая 1936 года ўсталёўваўся шэраг ільгот для узнагароджаных ордэнамі:

• штомесячная выплата пэўных грашовых сум па ордэнам
• зніжка пры аплаце жылой плошчы (ад 10 да 50 %)
• льготны падлік працоўнага стажу пры сыходзе на пенсію
• вызваленне ад падаходнага падатку
• бясплатны праезд адзін раз у год туды і назад чыгуначным або водным транспартам
• бясплатны праезд у трамваі і інш.

Сумы штомесячных выплат ардэнаносцам складалі^{[2][Заўв. 1]}:

• Герой Савецкага Саюза — 50 руб.
• Ордэн Леніна — 25 руб.
• Ордэна Айчыннай вайны I ступені і Чырвонага Сцяга — 20 руб.
• Ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга, Айчыннай вайны II ступені, Славы I ступені— 15 руб.

Па астатнім ордэнам і медалям — 10 або 5 руб.

Узнагароджаныя двума і больш узнагародамі, атрымлівалі грашовыя выплаты па кожнай ўзнагародзе. Грашовыя выплаты не абкладаліся ніякім падаткам, на іх не распаўсюджваліся ніякія спагнанні, у тым ліку і па выканаўчым лістам. Таксама гэтыя выплаты не прымаліся ў разлік пры вылічэнні аліментаў, кватэрнай платы, падаткаў і іншага.

Адмена выплат і льгот

З 1 студзеня 1948 года выплаты за ордэны, а таксама льготы для ардэнаносцаў ў выглядзе бясплатнага праезду на гарадскім транспарце і раз у год па жалезным і водных шляхах былі адмененыя. У тэксце указа, у прыватнасці, гаварылася^[3]:

«Улічваючы шматлікія прапановы ўзнагароджаных ордэнамі і медалямі СССР аб адмене грашовых выплат па ордэнам і медалям і некаторых іншых ільгот, якія прадстаўляюцца ўзнагароджаным, і аб накіраванні вызваленых сродкаў на аднаўленне і развіццё народнай гаспадаркі СССР, Прэзідыум Вярхоўнага Савета СССР пастанаўляе: 1. Адмяніць з 1 студзеня 1948 г.: а) грашовыя выплаты па ордэнам і медалям СССР; б) права бясплатнага праезду ўзнагароджаных ордэнамі СССР па чыгуначным і водным шляхах зносін; у) права бясплатнага праезду ўзнагароджаных ордэнамі і медалямі СССР у трамваі ва ўсіх гарадах СССР; г) ільготны парадак аплаты займаемай узнагароджанымі ордэнамі СССР жылой плошчы ў дамах мясцовых Саветаў»

Не ўсе франтавікі-ардэнаносцы віталі гэтае рашэнне ўрада^[2]:

Пасля вайны ветэран вайны, той, хто ваяваў на фронце і вярнуўся — гэта былі самыя паважаныя людзі. І першы, вядома, удар па іх нанёс геній усіх народаў, наш правадыр і настаўнік, які праз два гады пасля вайны адмяніў грошы за ордэны. За "Зорку" плацілі 10 рублёў, за "Айчыннай вайны" — 15, за ордэн "Чырвонага Сцяга" — 20 ... Для калгасніка гэта было шмат. І нават вось я быў студэнт, месяца два не атрымліваеш, прыйдзеш — гэта грошы. Але справа не ў грошах — гэта быў нанесены ўдар па гонару. Вы, маўляў, цяпер не патрэбныя, адваявалі і ўсё, гуляйце, хлопцы.

— З успамінаў пісьменніка-франтавіка Рыгора Бакланава

.

Гл. таксама

• Медалі СССР
• Узнагароды Другой сусветнай вайны
• Працоўныя ордэны Савецкіх рэспублік
• Баявыя ордэны Савецкіх рэспублік

Заўвагі па выплатах

1. Пасля вайны на 20 руб. можна было купіць 1 кг кракаўскай каўбасы ці крыху менш за 1 кг сметанковага масла, ці тры пачкі цыгарэт «Казбек» вышэйшага гатунку або адну пару галошаў. Указаны кошты «па картках», гэта значыць на нармаваныя прадукты. У т. зв. камерцыйных крамах цэны былі нашмат вышэй: бохан жытняга хлеба каштаваў 24 рублі

Зноскі

1. Великая Отечественная Война 1941-1945 гг. - энциклопедия. Москва "Сов. Энциклопедия" 1985 г.
2. Радио «Свобода», Документы прошлого — День Победы. — (Праверана 23 мая 2010)
3. Указ Президиума Верховного Совета СССР от 10 сентября 1947 год