Полацкі штомесячнік

From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads

«Полацкі штомесячнік» (бел.: Полацкі месячнік, Месе́нчнік поло́цкі, польск.: Miesięcznik Połocki) — літаратурна-навуковы часопіс. Выдаваўся Полацкай езуіцкай акадэміяй на польскай мове штомесячна на працягу 1818 г. і двух месяцаў 1820 г. Першы часопіс, які выдаваўся на сучаснай тэрыторыі Беларусі[1].

Хуткія факты «Полацкі штомесячнік», Арыгінальная назва ...

З’яўленне часопіса было анансавана яшчэ ў 1817 г. Меркавалася, што ён будзе насіць назву «Dziennik Akademii Połockiej». Першы нумар пабачыў свет яшчэ у канцы 1817 г., але з цэнзурным патрабаванняў быў пазначаны ужо з іншым годам выдання — 1818[2]. Часопіс заснаваны філосафам Вінцэнціям Бучынскім з ініцыятывы рэктара акадэміі Раймунда Бжазоўскага. Галоўны рэдактар — прафесар фізікі і доктар філасофіі Юзаф Цытовіч, рэдактары — Ігнацій Івіцкі, галандзец Ян Ротан, Язафат Залескі, швейцарац Якаб Кандраў і інш. Меў 6 раздзелаў: літаратуры і вольных навук, маральна-філасофскі, фізіка-матэматычны, гістарычны, крытычны, літаратурных навін[3]. Тытульны ліст выдання аздабляўся выказваннем Гарацыя: «Што праўдзіва і прыгожа, пра тое кпапачуся і пытаюся, і ўвесь таму адданы» (лац.: Quid verum atque decens curo et rogo, et omnis in hoc sum).

На працягу 1818 г. выйшла 12 нумароў штомесячніка, якія склалі тры тамы па чатыры ў кожным з асобнай пагінацыяй і аглаўленнем для кожнага нумара[4]. Па падліках Ірэны Кадульскай месяцовы наклад часопіса налічваў ад 250 да 300 паасобнікаў. У лістападаўскім нумары за 1818 г. чытачоў папярэдзілі, што ў наступным годзе часопіс выходзіць не будзе. Выдаўцы патлумачылі гэта загружанасцю полацкай друкарні. У 1820 г. з’явіліся два нумары. У артыкуле Krótka wiadomość o mieście Połocku (Т. 1, № 1-3, 1818 г.)[5] змяшчаюцца звесткі аб мінулым і сучасным стане горада, што робіць матэрыял цікавай гістарычнай крыніцай[6]. Сярод артыкулаў, што публікаваліся ў «Полацкім штомесячніку» — літаратурныя пераклады (трагедыя Эўрыпіда «Арэст» у перакладзе Я. Мігановіча з Віцебска), рэцэнзіі на творы польскамоўных пісьменнікаў (на эпічную паэму Нікодама Мусніцкага «Палтава») і нават тэкст Я. Кандраў наконт уладкавання і прынцыпаў дзеяння спецыяльнага компасу, прыдатнага для выкарыстання ў астраноміі і картаграфаванні (такая мадэль была выканана і ў Полацкай акадэміі).

У ідэйных спрэчках з прагрэсіўнымі прафесарамі Віленскага ўніверсітэта, якія друкаваліся ў «Віленскім дзённіку», часопіс стаяў на клерыкальна-кансерватыўных пазіцыях[7]. Тым не менш, дыскусіі, якія разгортвалася на старонках гэтых выданняў, не толькі мелі вялікае значэнне для развіцця грамадскай думкі, але і ўкаранялі традыцыю талерантнай палемікі[8]. Сама гэтая палеміка можа сведчыць аб пэўнай духоўнай блізкасці непрымірымых выданняў: у Полацку, як і ў Вільні, выдатна ўсведамлялі неабходнасць ажыўлення літаратурнай і навуковай дзейнасці студэнцкай моладзі і выкладчыкаў[9].

Выданне «Полацкага штомесячніка» спынілася пасля забароны Таварыства Ісуса ў Расійскай імперыі і выгнання езуітаў з краіны. Да гэтага часу паспела выйсці 14 нумароў, у якіх на 1076 старонках[10] было надрукавана 85 артыкулаў[3]. Сёння часопіс з’яўляецца бібліяграфічнай рэдкасцю[11]. Поўны камплект часопісаў маюць толькі дзве бібліятэкі: Нацыянальная бібліятэка (Biblioteka Narodowa) ў Варшаве і Навуковая бібліятэка айцоў-езуітаў (Biblioteka Naukowa Księży Jezuitów) ў Кракаве[12].

У снежні 2018 г. у межах Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі «Бібліятэка: сувязь часоў і вектары развіцця», прысвечанай 50-годдзю Навуковай бібліятэкі Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта, адбылася выстаўка з нагоды 200-годдзя «Полацкага штомесячніка»[13].

Remove ads

Зноскі

  1. У пачатку быў Полацк: да 1150-годдзя горада(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 23 ліпеня 2020. Праверана 13 снежня 2018.
  2. Bieś, Andrzej Paweł. Kwestie oświatowe na łamach «Miesięcznika Połockiego» (1817—1820)… s. 15.
  3. Самусік, А. «Месе́нчнік поло́цкі»… C. 118
  4. Баўтовіч, М. Кнігадрук у Полацку ад 1774 г. да 1829 г. / М. Баўтовіч // Кнігадрук у Полацку (1774—1829): Бібліяграфічнае выданне / укладальнік М. Баўтовiч. — Полацк: Выдавецкая ініцыятыва «Полацкая ляда», 2018. — С. 168.
  5. Філатава, А. Полацак 1818 г. Па матэрыялах часопіса «Miesięcznik Połocki» / А. Філатава // Беларускі гістарычны часопіс. — 1993. — № 1. — С. 59 — 60.
  6. Chmielowski, P. Liberalizm i obskurantyzm na Litwie i Rusi (1815—1823) / Piotr Chmielowski. — Warszawa: Drukarnia Atystyczna Saturnina Sikorskiego, 1898. — s. 49-51.
  7. Конеў, Я. Ф. Фарміраванне інфармацыйнай прасторы Беларусі ў сярэдзіне XVIII — першай палове ХІХ ст. / Я. Ф. Конеў // Веснік БДУ. Сер.4. Філалогія, журналістыка, педагогіка. — 2005. — № 2. — С. 127.
  8. Lichocka, Н. «Miesięcznik Połocki» (1818—1820). Kontekst historyczny i bibliografia zawartości… s. 637.
  9. Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564—1995 / oprac. L. Grzebień. — Kraków : Wyd-wo WAM, 1996. — s. 422.
  10. Bieś, Andrzej Paweł. Kwestie oświatowe na łamach «Miesięcznika Połockiego» (1817—1820) / Zachować dla przyszłości. Sprawy szkolnictwa, oświaty i opieki w przekazie prasowym XIX i początków XX wieku Iwonna Michalska, Grzegorz Michalski (red.), — Łódź, 2018. — s. 13
Remove ads

Літаратура

Miesięcznik Połocki ў Сеціве

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads