Пятая калона
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
«Пятая калона» (ісп.: quinta columna) — найменне агентуры генерала Франка, якая дзейнічала ў Іспанскай Рэспубліцы падчас Грамадзянскай вайны ў Іспаніі 1936—1939 гадоў. У палітычнай фразеалогіі і журналістыцы словазлучэнне актыўна ўжываецца ў адносінах да розных тыпаў унутранага суперніка, звычайна ў двукоссі, што падкрэслівае прэцэдэнтнасць назвы.
Аўтарства тэрміна «пятая калона» прыпісваецца іспанскаму генералу Эміліо Моле, які камандаваў войскам франкістаў падчас грамадзянскай вайны, на падставе сведчання мадрыдскага журналіста газеты Нью-Ёрк Таймс Вільяма Кэрні (англ.: William P. Carney )[1]. Паводле Карні, наступаючы на Мадрыд, Мола перадаў па радыё ў пачатку кастрычніка 1936 года зварот да насельніцтва іспанскай сталіцы, у якім заявіў, што акрамя наяўных у яго распараджэнні чатырох вайсковых калон ён размяшчае таксама пятай калонай у самім Мадрыдзе, якая ў вырашальны момант ударыць з тылу. Кэрні — кансерватар, які пісаў свае рэпартажы з боку нацыяналістаў — у цэлым ацэньваецца гісторыкамі як ненадзейная сведка[2] [3].
Па меркаванні Х. Томаса, за некалькі тыдняў да Малы тэрмін быў ужыты бароном Сент-Освальдом (у той час карэспандэнтам у рэспубліканскай Іспаніі) [4].
Міхась Кальцоў, які знаходзіўся ў гэты час у Мадрыдзе, прыпісваў тэрмін генералу Варэлі [5].
Эрнст Нольтэ ў сваёй кнізе «Фашызм у яго эпосе» узводзіць гісторыю словазлучэння да Мусаліні, які ўжо падчас Першай сусветнай вайны казаў пра «пятае войска» (італ.: quinta arma), якую Нямеччына стварыла ў тылах супернікаў саюза Цэнтральных дзяржаў [6] (саюз у той час складаўся з чатырох краін).
Тэрмін хутка распаўсюдзіўся ў рэспубліканскай Іспаніі, магчыма, з-за аналогіі з « пятым палком » [7]. Практычна адразу яго калькі праніклі і ў большасць еўрапейскіх моў[8].

Напярэдадні і падчас Другой сусветнай вайны 1939-1945 гадоў "пятай калонай" называлі нацысцкую агентуру ў розных краінах, якая дапамагала захопу гэтых краін нямецкімі войскамі.
Remove ads
У расійскай палітычнай фразеалогіі словазлучэнне актыўна ўжываецца ў журналістыцы ў адносінах да розных тыпаў унутранага суперніка ці ворага [9], звычайна ў двукоссі, што падкрэслівае прэцэдэнтнасць назвы. Я. Шабаліна вылучае наступныя прымянення [9] :
- палітычныя групоўкі, якія таемна ці яўна супрацьдзейнічаюць асноўнай палітыцы дзяржавы;
- тэрарысты;
- бізнесмены з інтарэсамі за мяжой.
Шабаліна таксама адзначае «ўстойлівую дэнатацыйную аднесенасць» тэрміна да габрэйскага насельніцтва Расіі ў некалькіх кантэкстах, паказваючы на магчымыя лінгвістычныя асацыяцыі са словазлучэннем « пятая графа » [10].
Гісторыкі выкарыстоўваюць словазлучэнне для абазначэння падрыўной агентуры варожых краін (як сапраўднай[11] [12], так і выдуманай у прапагандысцкіх мэтах[13]).
Remove ads
- Калабарацыянізм
- « Пятая калона» - п'еса Эрнэста Хэмінгуэя
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads