Рэлігія ў Арменіі

Большая частка насельніцтва Арменіі з’яўляецца хрысціянамі — паслядоўнікамі Армянскай апостальскай царквы.

Хрысціянства

Хрышчэнне Трдата III.

Хрысціянства з’явілася ў Арменіі ў I стагоддзі н.э., калі, паводле падання, у краіне навучалі апосталы Ісуса Хрыста Фадзей і Варфаламей, апошнія лічацца заснавальнікамі Армянскай апостальскай царквы. У пачатку IV стагоддзя (традыцыйная дата — 301 год) цар Трдат III абвясціў хрысціянства дзяржаўнай рэлігіяй, такім чынам Арменія стала першай хрысціянскай дзяржавай у свеце.

Паводле апублікаваных матэрыялаў перапісу насельніцтва Арменіі 2011 года, 92,6 % насельніцтва краіны належаць да Армянскай апостальскай царквы, 1,0 % насельніцтва адносяцца да пратэстанцкай Армянскай евангелісцкай царквы, 0,5 % адносяцца да Армянскай каталіцкай царквы, 0,3 % да дэнамінацыі Сведак Іеговы (мае адрозненні як ад традыцыйных хрысціянскіх цэркваў, так і ад пратэстанцкіх), 0,25 % праваслаўных, 0,1 % адносяцца да духоўна-хрысціянскай дэнамінацыі малакане, таксама невядомы лік хрысціянаў у матэрыялах перапісу аднесены да катэгорыі «іншыя» (агулам 0,26 % насельніцтва краіны), якая, апроч хрысціянаў, складаецца з мусульманаў, іўдаістаў і прыхільнікаў іншых нехрысціянскіх рэлігій^[1]. Такім чынам, трохі менш за 95 % насельніцтва краіны спавядаюць хрысціянства.

Армянская апостальская царква належыць да Арыентальных праваслаўных цэркваў, у лік якіх уваходзяць таксама Копцкая, Эфіопская, Эрытрэйская, Сірыйская і Малаанкарская праваслаўныя цэрквы.

Сярод шэрага нацыянальных меншасцей назіраецца высокая ступень рэлігійнай асіміляцыі: так, 77 % грэкаў Арменіі аднояцца да Армянскай апостальскай царквы, да гэтай жа царквы адносяцца 57 % украінцаў, 41 % рускіх і грузінаў, 34 % асірыйцаў^[1]. Назіраецца таксама ўстойлівая тэндэнцыя да скарачэння колькасці і дзелі нацыянальных меншасцей, якія з’яўляюцца традыцыйнымі носьбітамі тых канфесій, якія не маюць традыцыйнага шырання сярод этнічных армян.

Езідызм

Асноўны артыкул: Езіды

Пры перапісе езіды кваліфікаваліся як самастойны этнас, а іх традыцыйная рэлігія ў афіцыйна выдадзеных матэрыялах перапісу фігуруе пад назвай «шарфадзінская». З 35 308 этнічных езідаў да шарфадзінскай рэлігіі належаць 69 % (24 518 чалавек), апроч таго, да шарфадзінскай рэлігіі належаць 31 % этнічных курдаў (682 чалавекі). Усяго ў Арменіі жыве 25 204 паслядоўнікаў шарфадзінскай рэлігіі (0,83 % насельніцтва краіны)^[1]. Езіды галоўным чынам жывуць у паселішчах Арарацкай даліны, на паўночны захад ад Ерэвана. 29 верасня 2012 года ў Армавірскай вобласці Арменіі ўрачыста быў адкрыты езідскі храм «Зіарат». Гэта першы храм, пабудаваны за межамі спрадвечнай радзімы езідаў — паўночнага Ірака, закліканы задаволіць духоўныя патрэбы езідаў Арменіі^[2].

Іўдаізм

У Арменіі жыве 3 тысячы іўдзеяў, галоўным чынам у Ерэване^[3][4].

Іслам

Блакітная мячэць у Ерэване.

Асноўны артыкул: Іслам у Арменіі

У Арменіі жывуць паслядоўнікі ісламу, гэту рэлігію вызнаюць курды, персы, азербайджанцы^[5][6][7][8] і іншыя народы. У Ерэване для мусульманаў дзейнічае мячэць^[9].

Цяпер у Арменіі дыяспара мусульманаў-курдаў налічвае некалькі сотняў чалавек, большасць з іх жыве ў Абавянскім раёне, некаторая колькасць мусульманаў-азербайджанцаў жыве каля ўсходніх і паўночных меж Арменіі ў сельскай мясцовасці. У Ерэване жывуць каля 1 тысячы мусульманаў — курды, персы і выхадцы з Блізкага Усходу.

Паганства

Па даных перапісу 2011 года, у краіне жыве 5 434 паслядоўнікі паганства^[1]. Пераважная большасць грамадзянаў Арменіі, якія пры перапісе ўлічаны як паганцы, — гэта этнічныя езіды (3624 чалавекі ці 10 % агульнага ліку этнічных езідаў), а таксама этнічныя курды (палова агульнага ліку этнічных курдаў Арменіі, ці 1068 чалавек, запісаны як паганцы).

Сярод этнічных армян у якасці паганцаў сябе паказалі 734 чалавека ці 0,02 % усіх этнічных армян краіны. Гетанізм — неапаганскі рэлігійны рух, што ўзнаўляе традыцыйную дахрысціянскую рэлігію армян. Заснаваны арменолагам Слакам Какасянам на базе твораў вядомага армянскага нацыяналіста Гарэгіна Нждэ. Неапаганскія абрады рэгулярна праводзяцца ў храме Гарні. Кіраўніком паганскіх абшчын Арменіі з’яўляецца жрэц Заграб Петрасян. Дакладная колькасць паслядоўнікаў невядомая.

Свабода веравызнання ў Арменіі

Канстытуцыя з папраўкамі, занесенымі ў снежні 2005 года, абвяшчае свабоду веравызнання, аднак закон накладае вызначаныя абмежаванні на свабоду веравызнання прыхільнікаў рэлігійных меншасцей, і ёсць некаторыя абмежаванні на практыцы. Армянская Апостальская Царква, якая мае афіцыйны юрыдычны статус, як нацыянальная царква, карыстаецца некаторымі прывілеямі, не даступнымі для іншых рэлігійных груп. Некаторыя канфесіі паведамілі пра дыскрымінацыю з боку службовых асоб сярэдняга ці нізкага ўзроўню ўрада, але адзначылі, што службовыя асобы высокага ўзроўню больш памяркоўныя. Сацыяльныя адносіны да некаторых груп рэлігійных меншасцей былі дваістымі, і з’явіліся паведамленні пра сацыяльную дыскрымінацыю ў дачыненні да членаў гэтых груп^[10].

Афіцыйная статыстыка

Рэлігійны склад насельніцтва Арменіі паводле перапісу 2011 года^[1]

Нацыянальнасць	Насельніцтва ўсяго	Маюць веравызнанне	Армянская апостальская	Евангельская	Шарфадзінская	Каталіцкая	Сведкі Іеговы	Праваслаўныя	Паганцы	Малакане	іншыя (у т.л. мусульмане, іўдаісты)	Не маюць веравызнання	Адмовіліся адказаць	Не ўказалі рэлігію
Арменія (усяго)	3 018 854	2 897 267	2 796 519	29 280	25 204	13 843	8 695	7 532	5 434	2 872	7 888	34 373	10 941	76 273
Армяне	2 961 801	2 843 545	2 784 553	28 454	0	13 247	8 581	3 413	734	0	4 563	33 254	10 086	74 916
Езіды	35 308	33 772	3 597	532	24 518	0	40	0	3 624	0	1 461	413	547	576
Рускія	11 911	11 078	4 899	150	0	336	37	2 798	0	2 755	103	325	132	376
Асірыйцы	2 769	2 556	935	47	0	11	14	601	2	0	946	162	20	31
Курды	2 162	2 098	180	42	682	0	2	0	1 068	0	124	29	18	17
Украінцы	1 176	1 121	674	10	0	44	8	360	0	19	6	34	8	13
Грэкі	900	838	692	6	0	24	2	109	0	0	5	41	9	12
Грузіны	617	401	253	10	0	23	4	93	0	0	18	17	16	183
Персы	476	401	27	0	3	12	0	1	0	0	358	17	36	22
іншыя	1 634	1 393	661	29	1	143	6	150	6	98	299	64	51	126
адмовіліся адказаць на пытанне пра нацыянальнасць	100	64	48	0	0	3	1	7	0	0	5	17	18	1

Зноскі

1. Окончательные итоги Национальной переписи населения Республики Армения 2011 года. Таблица 5.4 Население (городскoe, сельскoe) по национальности, полу и вероисповеданию
2. Юрий Дасни. «Езидский храм в Армении», Kurdistan.ru, 22.10.2012
3. Древние евреи в Курдистане (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 21 студзеня 2019. Праверана 29 студзеня 2017.
4. Армения — Где живут евреи — Еврейский мир — Центральный Еврейский Ресурс. Сайт русскоязычных евреев всего мира. Еврейские новости. Еврейские фамилии
5. В Армении проживает ощутимое число азербайджанцев (нявызн.)(недаступная спасылка). Армения Онлайн. Архівавана з першакрыніцы 7 верасня 2011. Праверана 29 студзеня 2017.
6. AZG Daily Архівавана 15 жніўня 2011.
7. Народы России — Азербайджанцы, живущие в Армении, не хотят создавать общину (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 студзеня 2012. Праверана 29 студзеня 2017.
8. | iamik.ru | ИА МиК — информационно-аналитическое агентство (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 жніўня 2012. Праверана 29 студзеня 2017.
9. АРМЯНО-ИРАНСКИЕ ОТНОШЕНИЯ И РАЗРЕШЕНИЕ КАРАБАХСКОГО КОНФЛИКТА Архівавана 22 кастрычніка 2008.
10. Armenia: International Religious Freedom Report 2007 (англ.)