Сэрвач (прыток Віліі)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Сэрвач.

Сэрвач — рака ў Докшыцкім, Мядзельскім і Вілейскім раёнах Беларусі, правы прыток Віліі.

Сэрвач
Характарыстыка
Даўжыня	85 км
Басейн	1 105 км²
Расход вады	7,6 м³/с (у вусці)
Вадацёк
Выток	возера Сэрвач
• Вышыня	179 м
• Каардынаты	55°01′16,79″ пн. ш. 27°33′04,37″ у. д.HGЯO
Вусце	Вілія (Вілейскае вадасховішча)
• Каардынаты	54°33′11,52″ пн. ш. 27°17′26,89″ у. д.HGЯO
Ухіл ракі	0,2 м/км
Размяшчэнне
Водная сістэма	Вілія → Нёман → Балтыйскае мора
Краіна	Беларусь
Рэгіёны	Віцебская вобласць, Мінская вобласць
Раёны	Докшыцкі раён, Мядзельскі раён, Вілейскі раён
выток вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Даўжыня 85 км. Плошча вадазбору 1105 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 7,6 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,2 ‰.

Назва

Аснова Serv- у літоўскіх гідронімах Servas, Servelis (азёры), Sarva (рака) звязаная з літоўскім serventi «паціху цячы, струменіць»^[1]. Далей да індаеўрапейскага *sreu- «цячы», *sreṷo- «плынь» і карацейшага *ser- «цячы»^[2].

Калі Сэрвач — назва з дзвюх асноў, дык другая аснова Ak- як і ў назвах Нарач, Іслач і падобных. Яна звязаная з лат. aka «калодзеж», літ. aka(s) «палонка ў лёдзе», лат. akata «вір у рацэ; вочка ў балоце; палонка ў лёдзе»^[3]. Такая семантыка мела развіцца са значэння «вока» (індаеўрапейскае *okṷ(e)s-)^[4]: вока > палонка, калодзеж, бачажына > вада, рака.

У двухасноўных гідронімах тыпу Іслач ці Нарач ak- займае тую ж другую пазіцыю, якую ў іншых выпадках займаюць балцкае up- / ap- (літ. upė, пруск. ape «рака»)^[5] або яцвяжскае -da (ад яцвяжскага *udā «вада, рака»)^[6] — як у гідронімах Жукопа або Ясельда.

Назву Сэрвач можна перадаць як «Рака, што струменіць».

Асноўныя прытокі

Справа: Патачанка, Дубенка, Наква, Катлянка. Злева: ручай Сэрвач^[7], рэкі Галядза, Зуйка.

На рацэ

Рака Сэрвач каля в. Малышкі

Гарадскія пасёлкі: Крывічы (пры ўпадзенні ракі Наквы). Зоны адпачынку: Вілейка

Агульнае

Выцякае на паўднёвы захад з возера Сэрвач Докшыцкага раёна, упадае ў Вілейскае вадасховішча на паўднёвы ўсход ад вёскі Людвінова Вілейскага раёна. Замярзае ў сярэдзіне снежня, крыгалом у канцы сакавіка.

Даліна ў верхнім і месцамі ў сярэднім цячэнні невыразная, на астатнім працягу трапецападобная; яе шырыня 1,5—2,5 км, месцамі звужаецца да 0,6—1 км. Пойма двухбаковая, слабаперасечаная, у верхнім цячэнні забалочаная, тарфяністая, на астатнім працягу сухая, пясчаная. Рэчышча моцназвілістае, у сярэднім цячэнні на працягу 1,8 км каналізаванае, у верхнім — моцна зарастае; шырыня яго ў верхнім цячэнні — 2—5 м, у сярэднім і ніжнім 15—25 м, месцамі да 40 м.

У басейне ракі балота Сэрвач^[8], азёры Станіслаўскае, Арэхавае, Чорнае і інш.