Транснептунавы аб’ект

Транснепту́навы абъе́кт (ТНА) — нябеснае цела Сонечнай сістэмы, якое абарачаецца па арбіце вакол Сонца, і ў якога сярэдняя адлегласць да Сонца больш, чым у Нептуна.

Транснептунавыя аб'екты ўтвараюць пояс Койпера, рассеяны дыск і воблака Оарта.

У 1930 годзе быў адкрыты Плутон — першы вядомы навуцы транснептунавы аб'ект, які з моманту адкрыцця да 2006 года лічыўся дзявятай планетай Сонечнай сістэмы.

У 1978 годзе быў адкрыты Харон, спадарожнік Плутона. Наступны транснептунавы аб'ект, (15760) 1992 QB₁, быў адкрыты толькі ў 1992 годзе — больш чым на 60 гадоў пазней Плутона.

Увогуле па стану на пачатак 2009 года вядома 1092 транснептунавых аб'екта з разнастайнымі характарыстыкамі.

Найбуйнейшымі вядомымі транснептунавымі аб'ектамі з'яўляюцца Эрыда, адкрытая ў 2005 годзе, і Плутон^[1][2][3].

Памеры

Нептун — самая далёкая вядомая планета Сонечнай сістэмы. Сярод ТНА маюцца, аднак, 4 карлікавыя планеты. На малюнку — параўнанне памераў найбуйнейшых ТНА і Землі. У прыведзенай ніжэй табліцы пералічаны транснептунавыя аб'екты з дыяметрам, які перавышае 800 км, і прыведзены іх параметры.

Аб'ект	Абс. зор. велічыня (H)[4]	Дыяметр, км	Тып	Колькасць спадарожнікаў
Эрыда	−1,19[5]	~2340	Аб'ект рассеянага дыска	1
Плутон—Харон	−0,70 и 1	2320 и 1207	Плутына	3
Хаумеа	0,00	~1600	К'юбівана	2
Седна	1,58	~1600	Аб'ект воблака Оарта	0
Макемаке	−0,44	~1480	К'юбівана	0
Орк	2,2	~946	Плутына	1
Квавар	2,6	~890	К'юбівана	1
2002 TC302	3,8	~1145	Іншыя рэзаніруючыя аб'екты	0
Варуна	3,7	~800	К'юбівана	0
2002 UX25	3,6	~910	К'юбівана	0
2002 AW197	3,2	~890	Аб'ект рассеянага дыска	0
2007 OR10	1,7	~875	Аб'ект рассеянага дыска	0
Іксіён	3,2	~820	Плутына	0

Прасторавае размеркаванне

На дыяграме паказаны вялікія паўвосі і нахілы арбіт ТНА (уключаючы аб'екты пояса Койпера). У левай частцы для параўнання змешчаны кентаўры. Рэзанансныя аб'екты пазначаны чырвоным колерам.

Зноскі

1. Рэдкае зацьменне пасварыла Плутон з плутоідам Архівавана 29 снежня 2010.
2. Former 'tenth planet' may be smaller than Pluto - space - 08 November 2010 - New Scientist (англ.)
3. Эрыда апынулася не большай за Плутона Архівавана 13 студзеня 2011.
4. Для аб'ектаў Сонечнай сістэмы абсалютнай зорнай велічынёй H лічыцца такая бачная зорная велічыня, якую аб'ект меў бы, калі б знаходзіўся на адлегласці 1 а.а. ад Сонца і ад назіральніка, прычым назіральнік павінен бачыць поўную фазу аб'екта, для чаго яму (назіральніку) трэба знаходзіцца ў цэнтры Сонца.
5. База даных JPL НАСА па малых целах Сонечнай сістэмы (136199)