Уладзімір Мікалаевіч Тапароў

Уладзі́мір Мікала́евіч Тапаро́ў (5 ліпеня 1928, Масква — 5 снежня 2005, Масква) — савецкі і расійскі лінгвіст і філолаг. Доктар філалагічных навук (1988), сапраўдны член АН СССР (1990), сапраўдны член РАН (1991). Вучань А. Трубачова. Займаўся даследаваннямі ў галіне славістыкі, індалогіі, балтыстыкі і індаеўрапеістыкі^[4]. Адзін з заснавальнікаў маскоўска-тартускай семіятычнай школы. Стваральнік (сумесна з Вяч. Ус. Іванавым) «тэорыі асноўнага міфа».

Уладзімір Мікалаевіч Тапароў
Дата нараджэння	5 ліпеня 1928(1928-07-05)[1][2]
Месца нараджэння	Масква, Маскоўская губерня, РСФСР, СССР
Дата смерці	5 снежня 2005(2005-12-05)[1][2] (77 гадоў)
Месца смерці	Масква, Расія
Месца пахавання	Пятніцкія могілкі[d]
Грамадзянства	Расія  СССР
Жонка	Tatyana Elizarenkova[d]
Род дзейнасці	філолаг, гісторык літаратуры, літаратурны крытык, перакладчык
Навуковая сфера	філалогія, міфалогія, рэлігіязнаўства[d] і літаратуразнаўства
Месца працы	Інстытут славяназнаўства РАН Расійскі дзяржаўны гуманітарны ўніверсітэт[d]
Навуковая ступень	доктар філалагічных навук
Альма-матар	МДУ філалагічны факультэт МДУ[d]
Навуковы кіраўнік	Міхаіл Петэрсан[d] і Самуіл Барысавіч Бернштэйн
Вядомыя вучні	Святлана Міхайлаўна Талстая, Фёдар Барысавіч Успенскі, Таццяна Уладзіміраўна Цыўян[d] і Dainius Razauskas[d]
Член у	Расійская акадэмія навук Акадэмія навук СССР Акадэмія навук Латвіі Еўрапейская акадэмія[3]
Прэміі	прэмія Андрэя Белага[d]
Узнагароды	Grand Medal of the Latvian Academy of Sciences[d] (2002)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Скончыў філалагічны факультэт МДУ (1951) і аспірантуру там жа (1954). У 1955 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю «Лакатыў у славянскіх мовах» (у 2 тамах). Малодшы і старшы навуковы супрацоўнік (1954—1961), вядучы навуковы супрацоўнік, загадчык сектара структурнай тыпалогіі, галоўны навуковы супрацоўнік Інстытута славяназнаўства і балканістыкі (1961—2005). Галоўны навуковы супрацоўнік Інстытута вышэйшых гуманітарных даследаванняў РДГУ (з 1992), акадэмік АН СССР па Аддзяленні літаратуры і мовы з 15 снежня 1990 года, сапраўдны член грамадскай арганізацыі «Расійская акадэмія прыродазнаўчых навук» (1993).

Крытыка

Беларускі даследчык І. Ласкоў звяртае ўвагу на наступную супярэчлівасць балтыйскіх этымалогій: «Гідранімія Літвы, Латвіі і Усходняй Прусіі такімі даследчыкамі, як А. Трубачоў і У. Тапароў і іх школа, без усякага аналізу абвяшчаецца наскрозь балтыйскай, хоць у большай частцы сваёй з балтыйскіх моў не развязваецца. І знайшоўшы дзесьці такія ж, як у Балтыі, тапонімы, балтафілы сцвярджаюць: тут былі балты. Даходзіць да смешнага: балты, на погляд іх, сягалі аж да Уфы — на той падставе, мабыць, што назва Уфа нагадвае літоўска-латышскае упэ 'рака'»^[5].

Беларускі анамаст В. Жучкевіч з 400 пералічаных Тапаровым і Трубачовым меркаваных балтызмаў, пашыраных на тэрыторыі Беларусі, пагаджаўся залічыць да балтыйскіх запазычанняў толькі 18. Ен зазначаў, што, карыстаючыся такой методыкай, можна ўсе славянскія назвы растлумачыць з пазіцый балтыйскіх моў.

Расійскі археолаг В. Мельнікоўская ў сувязі з даследаваннямі Тапарова і Трубачова прывяла наступнае выказванне М. Надзеждзіна: «Слова — усё ў нашай уладзе. Яно безабароннае, і з яго этымалагічным катаваннем можна вымучыць розны сэнс»^[6].

Беларускі археолаг В. Супрун звяртае ўвагу на тое, што тэндэнцыйнасць Тапарова і Трубачова, якія фактычна рабілі не навуковы аналіз паходжання гідронімаў, а адвольнае дапасаванне іх да балтыйскай лексікі і тапанімікі, немагчыма патлумачыць з пункту гледжання логікі^[6].

На думку старшыні секцыі тапанімікі Беларускага геаграфічнага таварыства Р. Аўчыннікавай, «Лінгвістычны аналіз гідронімаў Верхняга Падняпроўя» вельмі грашыць аднабаковым балцкім ухілам^[7].

Працы

Аўтар каля 1500 прац. Асноўныя публікацыі:

Пераклады

• Дхаммапада / Пер. с пали, предисловие и комментарии В. Н. Топорова. (Серия «Памятники литературы народов Востока»). М. : Изд-во вост. лит-ры. 1960.

Манаграфіі

• Санскрит. — М. : Изд-во вост. лит-ры, 1960. — 134 с. — 1300 экз. — (Серия: «Языки зарубежного Востока и Африки»). Сааўт. Вяч. Ус. Іванаў.
• Локатив в славянских языках. — М. : Издательство АН СССР, 1961. — 380 с.
• Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. — М. : Издательство АН СССР, 1962. — 271 с., карты. Сааўт. А. М. Трубачоў.
• Язык пали. — Москва: Наука, 1965. — 248 с. — 1200 экз. (Серия: «Языки народов Азии и Африки»). — 2-е изд., доп. М. : Вост. лит. 2003. Сааўт. Т. Я. Елізаранкава.
• Славянские языковые моделирующие семиотические системы : Древний период. — М. : Наука, 1965. — 46 с. Сааўт. Вяч. Ус. Іванаў.
• Исследования в области славянских древностей: Лексические и фразеологические вопросы реконструкции текстов. — М. : Наука, 1974. — 342 с. Сааўт. Вяч. Ус. Іванаў.
• Прусский язык (т. 1—5, 1975—1989, выданне не завершана) .
  • А—Д. 1975. 399 с. 2150 экз.
  • E—H. 1979. 352 с. 1900 экз.
  • I—K. 1980. 384 с. 1950 экз.
  • K—L. 1984. 429 с. 1700 экз.
  • L. 1990. 424 с. 1300 экз.

Артыкулы і зборнікі артыкулаў

Зборнікі артыкулаў

• О мифопоэтическом пространстве : Избр. ст. — Pisa: ECIG, 1994. — 316 р.
• Миф. Ритуал. Символ. Образ : Исследования в области мифопоэтического : Избранное. — М. : Изд. группа «Прогресс-Культура», 1995. — 624 с.
• Baltų mitologijos ir ritualo tyrimai. — Vilnius: Aidai, 2000. — 365 p. [Даследаванні ў галіне балтыйскай міфалогіі і рытуала. Выбранае]
• Miasto i mit / wybrał, przełożył i wstępem opatrzył Bogusław Żyłko. — Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2000. — 350 s.
• Przestrzeń i rzecz / tłum. Bogusław Żyłko. — Kraków: Tow. Autorów i Wydaw. Prac Nauk. «Universitas», 2003.
• Исследования по этимологии и семантике. В 4-х тт. — М.: «Языки славянских культур»-«Рукописные памятники Древней Руси», 2004—2010.
  • Т. 1. Теория и некоторые частные её приложения. — М. : ЯСК, 2004. — 816 с.
  • Т. 2. Индоевропейские языки и индоевропеистика.
    • Кн. 1. — М. : ЯСК, 2006. — 544 с. — 1000 экз.
    • Кн. 2. — М. : ЯСК, 2006. — 728 с. — 1000 экз.
  • Т. 3. Кн. 1. Индоарийские языки. — М. : ЯСК, 2009. — 376 с. — 800 экз. ISBN 978-5-9551-0332-7
  • Т. 3. Кн. 2. Индийские и иранские языки. — М. : ЯСК, 2010. — 384 с. — 800 экз. ISBN 978-5-9551-0419-5
  • Т. 4. Кн. 1. Балтийские и славянские языки. — М. : ЯСК, 2010. — 416 с. — 800 экз. ISBN 978-5-9551-0388-4
  • Т. 4. Кн. 2. Балтийские и славянские языки. — М. : РПДР, 2010. — 512 стр. — 800 экз. ISBN 978-5-9551-0442-3
• Мировое дерево: Универсальные знаковые комплексы. — М. : Рукописные памятники Древней Руси, 2010.
  • Т. 1 (448 с., илл.) ISBN 978-5-9551-0434-8;
  • Т. 2 (496 с., вклейка) ISBN 978-5-9551-0405-8.

Некаторыя артыкулы

• Значение белорусского ареала в этногенетических исследованияхАрхівавана 15 кастрычніка 2011. // Славяне: адзінства і мнагастайнасць: Міжнародная канферэнцыя (Мінск, 24-27 мая 1990 г.): Тэзісы дакладаў і паведамленняў. Секцыя 2. Этнагенез славян. — Мінск, 1990. — С. 87—90.
• К реконструкции мифа о мировом яйце // Труды по знаковым системам. — Т. 3. — Тарту, 1967.