Маскоўская губерня

Маско́ўская губе́рня— адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка Расійскай імперыі, РСФСР і СССР, якая існавала c 1708 па 1929 год. Губернскі горад — Масква.

Маскоўская губерня
Герб
Краіна	Расійская імперыя  Расійская рэспубліка  СССР  РСФСР[d]
Уваходзіць у	Расійская імперыя (1721—1917) Расійская рэспубліка (1917—1917) РСФСР (1922—1929) Маскоўская дзяржава (1708—1721) Маскоўская вобласць (1929—1929) РСФСР[d] (1917—1918) Маскоўская вобласць[d] (1918—1918)[1][2] РСФСР[d] (1918—1922)
Адміністрацыйны цэнтр	Масква
Дата ўтварэння	18 (29) снежня 1708
Дата скасавання	1 кастрычніка 1929
Насельніцтва	2 430 581 чал. (1897)[3]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дом губернскага праўлення займаў заходні корпус Манетнага двара, які выходзіць фасадам на Чырвоную плошчу. Губернатарскі палац на Цвярской вуліцы цяпер вядомы як будынак мэрыі Масквы.

Геаграфія

Адміністрацыйны падзел Расіі ў 1708 годзе

Губерня размяшчалася ў цэнтры еўрапейскай часткі Расіі, межавала на поўначы і паўночным захадзе з Цвярской, на паўночным усходзе і ўсходзе — з Уладзімірскай, на паўднёвым усходзе — з Разанскай, на поўдні — з Тульскай і Калужскай, на захадзе — са Смаленскай губернямі.

Плошча губерні па гадах:

• 1708 год — 128 600 км²,
• 1847 год — 32 436 км²,
• 1905 год — 27 133 км²^[4],
• 1926 год — 44 569 км²^[5].

Адміністрацыйны падзел

У склад Маскоўскай губерні з 1802 па 1918 гады ўваходзілі 13 паветаў:

№	Павет	Павятовы горад	Плошча, вёрст²	Насельніцтва (1897), чал.
1	Багародскі	Багародск (11 102 чал.)	3 068,5	222 341
2	Бронніцкі	Бронніцы (3 897 чал.)	2 051,0	130 304
3	Вярэйскі	Вярэя (3 707 чал.)	1 623,3	54 074
4	Валакаламскі	Валакаламск (3 091 чал.)	2 138,0	80 984
5	Дзмітраўскі	Дзмітраў (4 480 чал.)	2 974,6	119 686
6	Звянігарадскі	Звянігарад (2 381 чал.)	2 012,3	84 375
7	Клінскі	Клін (4 655 чал.)	3 095,9	115 162
8	Каломенскі	Каломна (277 20 чал.)	1 861,4	111 927
9	Мажайскі	Мажайск (3 194 чал.)	1 621,5	53 967
10	Маскоўскі	Масква (1 038 591. чал.)	2 393,0	1 203 926
11	Падольскі	Падольск (3 798 чал.)	2 160,4	86 311
12	Рузскі	Руза (2 349 чал.)	1 984,1	55 522
13	Серпухаўскі	Серпухаў (30 571 чал.)	2 252,4	112 002

У 1926 годзе ў склад губерні ўваходзілі 17 паветаў:

№	Павет	Павятовы горад	Плошча, км²	Насельніцтва (1926), чал.
1	Багародскі	Багародск	2 244	189 389
2	Бронніцкі	Раменскае	2 334	170 703
3	Валакаламскі	Валакаламск	3 299	145 503
4	Васкрасенскі	Васкрасенск	1 878	88 591
5	Дзмітраўскі	Дзмітраў	1 679	89 065
6	Ягор’еўскі	Ягор’еўск	3 626	180 666
7	Звянігарадскі	Звянігарад	1 851	94 862
8	Кашырскі	Кашыра	2 098	94 392
9	Клінскі	Клін	3 152	127 660
10	Каломенскі	Каломна	2 118	136 561
11	Ленінскі	Ленінск	2 015	75 238
12	Мажайскі	Мажайск	3 979	139 975
13	Маскоўскі	Масква	3 413	2 451 831
14	Арэхава-Зуеўскі	Арэхава-Зуева	2 903	197 676
15	Падольскі	Падольск	2 416	136 000
16	Сергіеўскі	Сергіеў	3 137	108 783
17	Серпухаўскі	Серпухаў	2 427	143 941

Кіраўніцтва губерні

На чале Маскоўскай губерні з 1727 года стаяў галоўны начальнік, які прызначаўся імператарам і меў назву генерал-губернатара, г. зн. галоўнакамандуючы. З заснаваннем губерніі 5 кастрычніка 1782 года гэтая пасада атрымала юрыдычнае узаконенне. З 30 кастрычніка 1816 года начальнік стаў называцца ваенным генерал-губернатарам. Такое назва захоўвалася да 1865 года, калі князь У. А. Далгарукаў быў прызначаны генерал-губернатарам без прыметніка «ваенны». Канцылярыя галоўнакамандуючага заснаваная 4 жніўня 1786 года. Пасаду памочніка генерал-губернатара заснаваная 13 верасня 1902 года.

Насельніцтва

Колькасць насельніцтва

Год	Насельніцтва, чал.	У тым ліку гарадское, чал.
1714	711 341
1766	2 231 300
1785	883 900
1847	1 502 564
1897	2 430 581	1 134 382
1905	2 656 300
1926	4 570 836	2 705 844

Нацыянальны склад

Нацыянальны склад у 1897 годзе^[6]:

Павет	рускія	немцы
Губерня ў цэлым	97,6 %	…
Багародскі	99,7 %	…
Бронніцкі	99,8 %	…
Вярэйскі	99,6 %	…
Валакаламскі	99,9 %	…
Дзмітраўскі	99,6 %	…
Звянігарадскі	98,9 %	…
Клінскі	99,7 %	…
Каломенскі	99,2 %	…
Мажайскі	99,6 %	…
Маскоўскі	95,6 %	1,5 %
Падольскі	99,2 %	…
Рузскі	99,6 %	…
Серпухаўскі	99,0 %	…

Зноскі

1. http://lawru.info/dok/1918/12/23/n1206002.htm

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q61093515'></a>
2. Областные объединения Советов // Civil war and military intervention in the USSR (encyclopedia) — М.: Большая российская энциклопедия, 1983. — 704 с.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4147511'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a>
3. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=24
4. Тархов С. А.. Изменение АТД России за последние 300 лет (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 24 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2017.
5. Всесоюзная перепись населения 1926 г. (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 27 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2017.
6. Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей