Цыганы (паэма)

«Цыганы́» — апошняя паўднёвая рамантычная паэма Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна. Правёўшы некалькі дзён у табары бесарабскіх цыганоў, Пушкін працаваў над паэмай са студзеня па кастрычнік 1824 года — спачатку пражыўшы больш за год у Адэсе (верасень 1823 года — студзень 1825 года), потым вярнуўшыся ў лютым 1825 года ў Міхайлаўскае. Канчатковая рэдакцыя датавана апошнімі месяцамі таго ж года.

Цыганы
Цыганы
Жанр	паэма
Аўтар	Аляксандр Сяргеевіч Пушкін
Мова арыгінала	руская
Дата напісання	1824
Дата першай публікацыі	1825 (часткова), 1827 (цалкам)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Месца ў творчасці Пушкіна

«Цыганы» паўтараюць базавую калізію «Каўказскага палонніка» (1821), якая ўзыходзіць да аповесці Шатабрыяна «Атала» (1801): расчараваны байранічны герой не ў стане растварыцца сярод «высакародных дзікуноў», хаця і палка прагне гэтага. У гэтай паэме Пушкін паступова вызваляецца ад свайго былога байранізму; відавочная «эвалюцыя ад свабоднага, мілагучнага і ласкальнага стылю яго юнацтва да суровай прыгажосці апошніх рэчаў» (Д. С. Мірскі)^[1].

Публікацыя і поспех

Ва ўрыўках паэма была апублікавана ў перадавым альманаху «Полярная звезда» ў адным з нумароў за 1825 год, а следам за першай фрагментарнай публікацыяй следавала другая, у альманаху Дэльвіга «Северные цветы» за 1826 год. У гэтых літаратурных перыядычных выданнях асобныя ўрыўкі паэмы «Цыганы» былі надрукаваны самім Пушкіным, а першы поўны варыянт гэтага паэтычнага тэкста выйшаў у свет асобным выданнем у 1827 годзе.

Апошняя з паўднёвых паэм Пушкіна не мела такога поспеху ў рускай публікі, як дзве папярэднія. Аднак пушкінская трактоўка цыганскай тэмы, наогул запатрабаванай рамантыкамі (да Пушкіна да яе звярталіся Гётэ і Вальтэр Скот), выклікала жывую цікавасць за мяжой. Ужо ў 1835 годзе Джордж Бораў пераклаў песню Земфіры на англійскую. Г. Брандэс меркаваў, што менавіта пушкінская паэма навяла Праспера Мерымэ на думку напісаць аповесць пра цыганоў («Кармэн»), тым больш што Мерымэ ў 1852 годзе выдаў празаічнае перакладанне «Цыганоў» на французскую^[2].