Ціск

Ціск — фізічная велічыня, якая характарызуе інтэнсіўнасць перпендыкулярных да паверхні сілаў, з якімі адно цела ўздзейнічае на іншае. Калі сіла размеркаваная па паверхні раўнамерна, Ц. р у кожным пункце паверхні роўны р = F/S, дзе S — плошча, F — сума прыкладзеных перпендыкулярна да яе сілаў. Для аднароднага асяроддзя ўводзіцца паняцце Ц. у кожным пункце, які адыгрывае важкую ролю ў механіцы вадкасцей і газаў.

Ціск
ISQ dimension	${\displaystyle {\mathsf {L}}^{-1}{\mathsf {M}}{\mathsf {T}}^{-2}}$
Формула, якая апісвае закон або тэарэму	${\displaystyle p={\frac {{\boldsymbol {e}}_{\mathrm {n} }\cdot {\boldsymbol {F}}}{A}}}$[1]
Пазначэнне ў формуле	${\displaystyle p}$, ${\displaystyle {\boldsymbol {e}}_{\mathrm {n} }}$, ${\displaystyle {\boldsymbol {F}}}$ і ${\displaystyle A}$
Сімвал велічыні (LaTeX)	${\displaystyle p}$[2][1] і ${\displaystyle P}$
Invariant under	Ізабарны працэс
Рэкамендаваная адзінка вымярэння	паскаль[1][3][…], newton per square metre[d][1] і kilogram per metre square second[d][1]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ціск
${\displaystyle \ p}$
Размернасць	L−1MT−2
Адзінкі вымярэння
СІ	Па
СГС	г/(см·с²)

Ціск у газах спалучаны з перадачай імпульсу ў сутыкненнях малекул газу паміж сабою і з паверхнямі целаў, якія яго абмяжоўваюць. Ц. у газах прапарцыянальны тэмпературы. У вадкасцях і цвёрдых целах Ц. выклікаюць міжатамныя і міжмалекулярныя сілы прыцягнення і адштурхоўвання і цеплавыя ваганні атамаў.

Ціск вымяраецца манометрамі, барометрамі, вакуумметрамі. Адзінкі вымярэння Ц. маюць размернасць сілы, падзеленай на плошчу. У Міжнароднай сістэме СІ гэта Паскаль (Па) роўны ньютан на квадратны метр. Іншыя шыракаўжываныя адзінкі вымярэння Ц.: кгс/см², атмасфера фізічная (атм), атмасфера тэхнічная (ат), бар, мм вод. сл., мм рт. сл. (тор). У ЗША і Вялікай Брытаніі Ц вымяраюць у lbf/in2 (фунт-сіла на квадратную цалю), pdl/ft2 (паундаль на квадратны фут), inH2O (цаля вод. сл.), ft H2O (фут вод. сл.), in Hg (цаля рт. сл.) і да т.п.

Адзінкі ціску

	Паскаль (Pa, Па)	Бар (bar, бар)	Тэхнічная атмасфера (at, ат)	Фізічная атмасфера (atm, атм)	Міліметр ртутнага слупа (mmHg, torr, торр)	Фунт-сіла на кв. дзюйм (psi)
1 Па	1 Н/м2	10−5	10,197×10−6	9,8692×10−6	7,5006×10−3	145,04×10−6
1 бар	105	1 ×106 дына/см2	1,0197	0,98692	750,06	14,504
1 ат	98066,5	0,980665	1 кгс/см2	0,96784	735,56	14,223
1 атм	101325	1,01325	1,033	1 атм	760	14,696
1 mmHg	133,322	1,3332×10−3	1,3595×10−3	1,3158×10−3	1 mmHg	19,337×10−3
1 psi	6894,76	68,948×10−3	70,307×10−3	68,046×10−3	51,715	1 lbf/in2

1 lbf/ in2 =6894,76 н/м²,1рdl/ft2 = 1,48816 н/м², 1inH2O = 249,089н/м²; 1ftH2O = 2989,07 н/м²,1in Hg = 3386,39 н/м².

З’ява Ц. адыгрывае важную ролю ў фізічных, хімічных, біялагічных і іншых працэсах.

Высокія значэнні Ц. стварае гравітацыйнае поле.

Цікавыя факты

Атмасферны ціск на паверхні Зямлі — прыблізна 100 000 Па або 1 бар.

Гідрастатычны ціск на глыбіні 10 м пад вадой — 1 бар.

Гідрастатычны ціск на глыбіні 1 км пад вадой — 100 бар.

Ціск пры спальванні чорнага пораху ў вагнястрэльнай зброі — каля 3000 бар або 3 кбар.

Ціск у цэнтры Зямлі — прыблізна 3500 кбар.

Ціск у цэнтры Сонца — парадку 100 млн кбар.

Ціск у цэнтры белых карлікаў — да 1 млрд кбар.

Гл. таксама

• Артэрыяльны ціск
• Атмасферны ціск
• Бараметрычная формула
• Вакуум
• Ціск святла
• Дыфузійны ціск
• Закон Бернулі
• Закон Паскаля
• Гукавы ціск і Ціск гуку
• Вымярэнне ціску
• Крытычны ціск
• Манометр
• Механічная напруга
• Малекулярна-кінетычная тэорыя
• Напор, гідрадынаміка
• Асматычны ціск
• Парцыяльны ціск
• Ураўненне стану

Зноскі

1. 4-14.1 // Quantities and units — Part 4: Mechanics — 2 — ISO, 2019. — 15 с.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q15028'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q73391977'></a>
2. 4-15.1 // Quantities and units—Part 4: Mechanics — 1 — ISO, 2006. — 24 p.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q26711933'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q15028'></a>
3. SI A concise summary of the International System of Units, SI — 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q68977959'></a>