Юзаф Газы

Юзаф Газы (польск. Józef Gazy, 1910–1998) – польскі мастак, скульптар і рэстаўратар. Аўтар некалькіх дзесяткаў помнікаў, усталяваных у грамадскіх месцах у розных гарадах Польшчы. У 60-х гадах – кіраўнік групы рэстаўратараў, якія адказвалі за зняцце са сцен, кансервацыю і падрыхтоўку да транспартоўкі фрэсак з сабора ў Фарасе.

Юзаф Газы
Józef Gazy
Юзэф Газы (з левага боку), праф. Казімеж Міхалоўскі і Барбара Левандоўская ў лабараторыі рэстаўрацыі Нацыянальнага музея ў Варшаве. На фоне фрэскі з сабора ў Фарасе
Род дзейнасці	скульптар, дзеяч мастацтваў, захавальнік твораў мастацтва
Дата нараджэння	1910
Дата смерці	1998
Грамадзянства	польскае
Альма-матар	Акадэмія прыгожых мастацтваў у Варшаве
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Помнік Польска-Савецкага Братэрства па Зброі ў Легніцы – адна з найбольш вядомых скульптур Газы

Юзаф Газы нарадзіўся ў 1910 годзе^[1]. У 1937 годзе скончыў варшаўскую Акадэмію вытанчаных мастацтваў^[2].

У 1945 годзе далучыўся да Бюро аднаўлення сталіцы. Быў адным са стваральнікаў варшаўскага Помніка Братэрства па Зброі^[3], узнавіў адсутнічыя элементы разбуранай Калоны Жыгімонта^[4][5]. У 40-я гады быў адным з скульптараў, адказных за афармленне будынкаў Маршалкоўскага жылога раёна ў Варшаве^[6]. У 1951 годзе ў Лягніцы быў адкрыты Помнік Польска-Савецкага Братэрства па Зброі, адна з найбольш вядомых яго работ. У гады сталінізму мастак стварыў яшчэ чатыры аналагічных помніка для розных гарадоў Польшчы.

У 1962 году Юзаф Газы належаў да польскай археалагічнай экспедыцыі, якая вяла раскопкі ў Фарасе^[7][8]. Ён кіраваў працай групы кансерватараў, якая займалася захаваннем фрэсак, выяўленых у саборы Фараса, здыманнем іх з мураў і падрыхтоўкай для транспарціроўкі^[9][10]. Большую частку работ у Фарасе выконваў асабіста, яму дапамагала Марта Кубяк^[11]. На месцы раскопак заставаўся да самага канца работ і выехаў у апошняй групе разам з праф. Казімежам Міхалоўскім, Стэфанам Якабельскім, Тадэвушам Дзержыкраем-Рагальскім, Маркам Марцінякам, Антонім Aстрашом і фатографам экспедыцыі Анджэем Дзеваноўскім непасрэдна перад затапленнем Фараса водамі возера Насэр^[7]. Дзякуючы яго уменням і працы з месца раскопак удалося выратаваць больш чым 120 фрэсак. Падчас працы ў Егіпце Газы таксама дапамагаў Вільяму Адамсу ў кансервацыі насценнага жывапісу на размешчаным паблізу месцы археалагічных раскопак у Мэйнарці.

У 1966–1969 гадах працаваў у Нацыянальным музеі Судана ў Хартуме над кансервацыяй фрэсак і падрыхтоўцы іх да адкрыцця пастаяннай выставы хрысціянскага нубійскага жывапісу ў 1972 годзе. Па вяртанні на радзіму працаваў над польскай часткай археалагічнай калекцыі, прывезенай з Судана камандай доктара Ганны Енджаеўскай. Выстава фрэсак адкрылася ў Польшчы ў 1974 годзе ў Галерэі Фарас. За працу над выратаваннем нубійских археалагічных помнікаў Юзэф Газы атрымаў суданскі Ордэн Заслуг.

У сярэдзіне 70-х гадоў XX стагоддзя Газы вярнуўся да перапыненай кар'еры скульптара. Тым не менш заставаўся ў кантакце з Цэнтрам міжземнаморскай археалогіі як эксперт і рэстаўратар, працаваў пры кансервацыі скульптур Афіны, льва і антылопы, знойдзеных у храме Аллат ў Пальміры^[8]. У 1988 годзе перад Саборам Уваскрэсення Хрыстова і св. Апостала Тамаша ў Замасці быў адкрыты помнік Яну Паўлу II яго аўтарства, адзін з першых у Польшчы і ў свеце^[12].

Юзаф Газы памёр у 1998 годзе^[13].

Зноскі

1. Polski indeks biograficzny, рэд. G. Baumgartner, с. 427.
2. W. Godlewski, Józef Gazy (1910–1998) Архівавана 18 верасня 2016., „Polish Archaeology in the Mediterranean. Research”, 10 (1998), с. 9.
3. P. Giergoń, Warszawa – Pomnik Braterstwa Broni Архівавана 4 сакавіка 2016., Sztuka.net.
4. H. Sygietyńska, Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy, с. 105.
5. J.Górski, Warszawa w latach 1944–1949. Odbudowa, с. 420.
6. A.K. Olszewski, Dzieje sztuki polskiej 1890–1980 w zarysie', с. 87.
7. T. Dzierżykray-Rogalski, W dwudziestolecie polskiego sukcesu w Faras. Dziennik terenowy uczestnika polskiej ekspedycji, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2 (1982) nr 27, с. 280, 285.
8. W. Godlewski, Józef Gazy (1910–1998) Архівавана 18 верасня 2016., „Polish Archaeology in the Mediterranean. Research”, 10 (1998), с. 10.
9. M. Łukasiewicz, Co nowego w starożytności?, с. 165.
10. S. Jakobielski, Die Rettung der Wandgälde von Faras, у: Faras die Katedrale aus dem Wüstensand, рэд. W. Seipel , с. 51–56.
11. H. Jędrzejewska, Konserwacja dwóch malowideł ściennych z Faras, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 9 (1965), с. 253.
12. J. Jaworska, Jan Paweł II sztuce polskiej, у: Materiały XV Sesji Stałej Konferencji Archiwów, Bibliotek i Muzeów Polskich na Zachodzie 23-26.9.1993, рэд. M. Jagosz, с. 37.
13. W. Godlewski, Józef Gazy (1910–1998) Архівавана 18 верасня 2016., „Polish Archaeology in the Mediterranean. Research”, 10 (1998), с. 9–10.