Юстас Паляцкіс

Ю́стас Паля́цкіс (літ.: Justas Paleckis; 10 (22) студзеня 1899, Цельшы, Ковенская губерня^[1] — 26 студзеня 1980(1980-01-26)^[2], Вільня) — літоўскі журналіст, савецкі палітычны дзеяч. Кароткачасова выконваў абавязкі прэзідэнта Літвы пасля савецкага ўварвання ў 1940 годзе.

Юстас Паляцкіс
літ.: Justas Paleckis
Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета Літоўскай ССР 25 жніўня 1940 — 14 красавіка 1967
Пераемнік	Матэюс Шумаўскас
Прэзідэнт Літвы 17 чэрвеня 1940 — 3 жніўня 1940
Папярэднік	Антанас Мяркіс
Пераемнік	Альгірдас Бразаўскас
Прэм’ер-міністр Літоўскай рэспублікі 17 чэрвеня 1940 — 24 чэрвеня 1940
Папярэднік	Антанас Мяркіс
Пераемнік	Вінцас Крэве-Міцкявічус
Нараджэнне	10 (22) студзеня 1899 Цельшы, Цельшаўскі павет, Ковенская губерня, Расійская імперыя[1]
Смерць	26 студзеня 1980(1980-01-26)[2] (81 год) Вільня, Віленскае гарадское самакіраванне, Літоўская ССР, СССР
Месца пахавання	Антокальскія могілкі
Бацька	Ігнас Паляцкіс
Маці	Она Петраўскайце
Дзеці	Вільнюс, Юстас, Сігіта, Герута, Віта
Веравызнанне	атэізм
Партыя	КПСС Літоўскі народны саюз сялян[d] (1928)
Член у	ЦК КПСС
Адукацыя	Універсітэт Вітаўта Вялікага
Дзейнасць	паэзія[3], журналістыка[3], пераклад[3] і палітыка[3]
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 10 (22) студзеня 1899 года ў Цельшы ў сям’і каваля.

З 1915 года — працоўны, потым — служка ў Рызе, з 1922 года — настаўнік. Быў заснавальнікам і рэдактарам літоўскай газеты «Naujas Žodis», выдаванай у Рызе. Супрацоўнічаў у перыёдыках Літвы. У 1926—1927 гадах працаваў дырэктарам літоўскага дзяржаўнага агенцтва навін ELTA, пасля ваеннага перавароту быў звольнены.

Навучаўся ў ковенскім Літоўскім універсітэце (1926—1928), працаваў журналістам. У 1931 наладзіў сувязі з падпольнай кампартыяй Літвы, у 1937 быў абраны сябрам Антыфашысцкага камітэта Каўнаса, у 1939 арыштаваны і пасаджаны ў канцлагер.

Пасля таго, як у выніку акупацыі краіны Саветамі прэзідэнт Антанас Смятона збег у ЗША, яго абавязкі перайшлі да прэм’ер-міністра Антанаса Мяркіса. На наступны дзень пасля ад’езду Смятоны Мяркіс абвясціў пра фармальнае звяржэнне яго з пасады і прызначыў прэм’ер-міністрам Паляцкіса. Адначасна Мяркіс адмовіўся ад пасады прэзідэнта, што перадавала яго паўнамоцтвы Юстасу Паляцкісу. Гэта дало падставу сумнявацца ў законнасці ўсіх гэтых перастановак, паколькі Смятона не складваў паўнамоцтваў прэзідэнта^[4].

Прызначэнне Паляцкіса прэм’ер-міністрам было праведзенае з ухвалы савецкага пасольства ў Каўнасе, паколькі ў гэты час у Літве ўжо прысутнічалі савецкія войскі. Прысланы з Масквы намеснік Наркама замежных спраў СССР Уладзімір Дзеканозаў каардынаваў дзейнасць праз Літоўскую камуністычную партыю, а кабінет міністраў Паляцкіса выконваў адміністрацыйную функцыю. На загад з Масквы марыянетачны ўрад Паляцкіса прызначыў на 14—15 ліпеня выбары ў Народны сойм з мэтай легалізаваць далучэнне Літвы да СССР. Кандыдатамі на выбарах маглі быць толькі камуністы і іх саюзнікі. 21 ліпеня абраны парламент сабраўся для абмеркавання адзінага пытання па ўваходзе ў Савецкі Саюз, што было падтрымана адзінагалосна.

У 1940—1966 гадах — член ЦК і Бюро ЦК КП Літвы. У ЛітССР Паляцкіс заняў пасаду старшыні прэзідыуму Вярхоўнага Савета. На гэтай пасадзе ён асабіста падпісваў загады па масавай дэпартацыі. Так, з яго згоды Мяркіс і міністр замежных спраў незалежнай Літоўскай рэспублікі Юозас Урбшыс былі высланы ў РСФСР. Да 1953 года ў Сібір, Запаляр’е і Сярэднюю Азію былі дэпартаваны каля 132 000 грамадзян.

З пачаткам нямецкага наступу на Савецкі Саюз Паляцкіс эвакуіраваны. У 1941—1966 гадах — намеснік старшыні Прэзідыуму Вярхоўнага Савета СССР. З 1955 года — прадстаўнік у Савеце Міжпарламенцкага саюза, у 1966—1970 гадах — старшыня Савета Нацыянальнасцей Вярхоўнага Савета СССР.

Дэлегат XIX, XX, XXI, XXII, XXIII з’ездаў КПСС, на якіх быў абраны кандыдатам у сябры ЦК. Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР 1—8-га скліканняў. З 1970 года на пенсіі.

Памёр 26 студзеня 1980 года ў Вільні.

Сям’я

Жонка — Генавайце Паляцкене. Пяцёра дзяцей — сыны Вільнюс і Юстас, дачкі Сігіта, Герута, Віта.

Узнагароды

• Герой Сацыялістычнай Працы (1969)
• 6 ордэнаў Леніна
• Ордэн Айчыннай вайны 1-й ступені
• Ордэн Дружбы народаў
• медалі