Ябланец-над-Нісаў

Я́бланец, Ябланец-над-Нісаў, Ябланец-над-Нісай (чэшск.: Jablonec nad Nisou, ням.: Gablonz an der Neiße) — горад у Чэхіі, на рацэ Ныса-Лужыцка; другі па велічыні ў Ліберэцкім краі. Адміністрацыйны цэнтр раёна Ябланец-над-Нісай.

Горад Ябланец-над-Нісаў Jablonec nad Nisou Герб Сцяг Ратуша Краіна  Чэхія Край Ліберэцкі край Раён Ябланец-над-Нісай Каардынаты 50°43′40″ пн. ш. 15°10′12″ у. д.HGЯO Кіраўнік Miloš Vele[d][1] Першая згадка 1356 Ранейшыя назвы Габланц (Gablonz an der Neiße) Горад з 1866 Плошча 31,39 км² Вышыня цэнтра 475 м Водныя аб’екты Ныса-Лужыцка Насельніцтва 45 254 чалавек (2008) Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Паштовы індэкс 466 01 Аўтамабільны код L (старыя JN) Афіцыйны сайт mestojablonec.cz Ябланец-над-Нісаў на карце Чэхіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Насельніцтва 44,8 тыс. жыхароў (2007).

Здаўна развіта шкляная прамысловасць (вытворчасць тэхнічнага шкла і біжутэрыі на заводзе «Ябланекс»). Машынабудаванне, лёгкая (баваўняная) і хімічная прамысловасць.

Ябланец упершыню згадваецца як вёска ў 1356. Вытворчасць біжутэрыі распачата тут у XVIII стагоддзі. Па ўказе аўстрыйскага імператара Франца II вёска Ябланец атрымала ў 1806 статус гарадскога паселішча; 28 сакавіка 1866 Ябланец стаў горадам. У XIX стагоддзі Ябланец квітнеў дзякуючы шкляной прамысловасці, але ўжо на пачатку XX стагоддзя прыйшоў у заняпад; насельніцтва горада значна скарацілася; у 1930-х вытворчасць біжутэрыі была прыпынена.

28 кастрычніка 1918 года Чэхаславакія абвясціла пра сваю незалежнасць ад Аўстра-Венгрыі. Раніцай 11 снежня горад быў заняты чэшскімі войскамі з Млада-Баляслава. Нямецкі Фольксвер не аказаў супраціўлення. Па перапісу насельніцтва 1930 года 79,5 % жыхароў горада былі нямецкага паходжання ці гаварылі на нямецкай; 16,5 % чэшскага паходжання ці гаварылі на чэшскай мове. Па перапісу 2001 года суадносіны складаюць 1,5 % да 92,5 %.

У кастрычніку 1938 горад быў заняты войскамі гітлераўскай Германіі. Пасля Другой сусветнай вайны пачалося адраджэнне ябланецкай шкляной прамысловасці.

Горад з’яўляецца цэнтрам турызму і спорту (маюцца плавальны басейн, чатыры стадыёна, з якіх адзін хакейны, 13 спартыўных залаў і 16 спартыўных пляцовак). Злучаны трамвайнай лініяй з суседнім горадам Ліберэц.

Ябланец вядомы сваімі архітэктурнымі збудаваннямі першай паловы XX стагоддзя, а таксама царквой Святога Духа ў стылі барока.

Насельніцтва

Год	1869	1880	1890	1900	1910	1921	1930
Насельніцтва	12 705	15 560	22 833	31 993	43 242	39 147	50 084
Год	1950	1961	1970	1980	1991	2001	2010
Насельніцтва	32 749	36 116	36 679	42 179	45 937	45 266	46 439

Гарады-пабрацімы

•  Kaufbeuren^[d], Германія (2009)
•  Баўтцэн, Германія (1993)
•  Ронсэ, Бельгія
•  Цвікау, Германія
•  Яленя Гура, Польшча

Гл. таксама

• LIAZ

Зноскі

1. https://www.mestojablonec.cz/cs/magistrat/informace/zpravy/aktualni-zpravy/novym-primatorem-jablonce-nad-nisou-je-milos-vele.html — 2022. Праверана 3 лістапада 2023.