Ян Сібеліус

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Сібеліус.

Ян (Жан^[17], Юхан) Сібеліус^[18] або Сібеліюс (шведск.: Jean Sibelius маўленне^ⓘ, шведск.: Johan Julius Christian Sibelius; 8 снежня 1865, Хяменліна, Вялікае княства Фінляндскае — 20 верасня 1957, Ярвенпяя, Фінляндыя) — фінскі кампазітар, педагог; заснавальнік нацыянальнай кампазітарскай школы; адзін з буйнейшых прадстаўнікоў сусветнага сімфанізму.

Ян Сібеліус
Асноўная інфармацыя
Імя пры нараджэнні	шведск.: Johan Julius Christian Sibelius
Дата нараджэння	8 снежня 1865(1865-12-08)[1][2][…]
Месца нараджэння	Хяменліна, Häme Province[d], Вялікае Княства Фінляндскае, Расійская імперыя[3][4][…]
Дата смерці	20 верасня 1957(1957-09-20)[5][1][…] (91 год)
Месца смерці	Ярвенпяа, Нюландская губерня[d], Фінляндыя[6][7][…]
Краіна	Фінляндыя[8][9][…]
Бацька	Christian Gustaf Sibelius[d][10]
Маці	Maria Charlotta Sibelius[d][10]
Жонка	Aino Sibelius[d]
Дзеці	Ruth Snellman[d], Heidi Blomstedt[d] і Katarina Ilves[d]
Альма-матар	Акадэмія імя Сібеліуса (1889) Хельсінкскі ўніверсітэт
Месца працы	Хельсінкскі ўніверсітэт
Музычная дзейнасць
Педагог	Martin Wegelius[d], Albert Becker[d], Karl Goldmark[d], Robert Fuchs[d], Robert Kajanus[d], Karl Flodin[d] і Hermann Csillag[d]
Прафесіі	кампазітар
Гады актыўнасці	з 1892
Інструменты	скрыпка і фартэпіяна
Жанры	класічная музыка[11][12], опера[13][14][…], сімфонія, incidental music[d][15][16][…], акадэмічная музыка XX стагоддзя[d] і art song[d]
Псеўданімы	Jean Sibelius
Грамадская дзейнасць
Член у	Акадэмія мастацтваў ГДР[d] Grand Lodge of Finland[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Lake Tuusula Artist Community[d]
Узнагароды	прэмія Сібеліуса[d] (1953) залаты медаль Каралеўскага філарманічнага таварыства[d] (1935) Finnish Music Hall of Fame[d] (2018) Honorary Member of the International Society for Contemporary Music[d]
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы
sibelius.fi (фін.)​ (шведск.)​ (англ.)​ (ням.)

Біяграфічныя звесткі

Вучань М. Вегеліуса. 3 1891 выкладаў у Хельсінкскай кансерваторыі.

Творчасць

Для яго творчасці характэрны віртуознае валоданне тэхнікай кампазіцыі і інструментоўкі, сінтэз класічных і рамантычных традыцый, імкненне да праграмнасці. Арганічна перапрацоўваў музычны фальклор, выкарыстоўваючы яго ладава-гарманічныя і гарманічныя асаблівасці. Творы вылучаюцца своеасаблівай строгасцю і адначасова непасрэднасцю выказвання, для іх характэрны патрыятычныя матывы, заснаваныя на фінскай народнай паэзіі, гісторыі, міфалогіі і эпасе. Сярод твораў: сімфонія «Кулерва» для салістаў, хору і аркестра (1892), 7 сімфоній для аркестра (1899—1924), праграмныя аркестравыя творы, у тым ліку сюіта «Лемінкяйнен» (1893—96), 4 легенды (у тым ліку «Туанельскі лебедзь» на сюжэт «Калевалы»), сімфанічныя паэмы, у тым ліку «Сага» (апошняя рэд. 1901), «Вясновая песня» (1894), «Фінляндыя» (1899), «Дачка Поўначы» (1906), «Начная скачка і ўсход сонца» (1907), «Тапіёла» (1926), канцэрт для скрыпкі з аркестрам (1903), «Сумны вальс»; інструментальныя ансамблі і п’есы; кантаты і хары, каля 100 рамансаў і песень, музыка да драматычных спектакляў і інш.

Асноўныя творы

Сімфоніі

• «Кулерва», сімфонія для салістаў, хору і аркестра, op.7 (1899)
• Сімфонія № 1 e-moll, op.39 (1899)
• Сімфонія № 2 D-dur, op.43 (1902)
• Сімфонія № 3 C-dur, op.52 (1907)
• Сімфонія № 4 a-moll, op.63 (1911)
• Сімфонія № 5 Es-dur, op.82 (1915)
• Сімфонія № 6 d-moll, op.104 (1923)
• Сімфонія № 7 C-dur, op.105 (1924)

Ушанаванне памяці

3 1951 штогод праводзіцца Міжнародны музычны фестываль «Тыдзень Сібеліуса» (Хельсінкі).

Гл. таксама

• Сібеліус (цягнік)

Зноскі

1. Jean Sibelius // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. Jean Sibelius // filmportal.de — 2005. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812'></a>
3. Г. Риман Зибелиус // Музыкальный словарь: Перевод с 5-го немецкого издания / под ред. Ю. Д. Энгель — М.: Музыкальное издательство П. И. Юргенсона, 1901. — Т. 2. — С. 533.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27680201'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q7117345'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2910129'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27776043'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q213539'></a>
4. http://www.bbc.co.uk/orchestras/pdf/bbcnow_programmes/4June11_programmenotes_eng.pdf
5. Сибелиус Ян // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
6. http://www.historyforsale.com/html/display.aspx?page=157&start=39&sort=0&signer=S&dpp=100&recadd=&spec=0&frmd=0&rng=0&dtgrp=0&view=2
7. maniadb — 1996.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17564488'></a>
8. http://www.nytimes.com/2000/01/09/magazine/finland-s-forte.html
9. http://www.nytimes.com/2011/04/08/arts/music/yale-glee-club-at-150-at-carnegie-hall.html
10. Pas L. v. Genealogics — 2003.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326'></a>
11. http://beatzone.cz/component/kapela/Izumi+Tateno
12. http://bachtrack.com/find-concerts/work=violin-concerto-in-d-minor-op47-sibelius
13. http://www.allmusic.com/artist/rainer-maria-rilke-mn0001776480/credits
14. http://www.classicalarchives.com/composer/3353.html
15. http://www.classicalarchives.com/work/481030.html
16. http://www.classicalarchives.com/work/466997.html
17. Сібеліус называў сябе на французскі манер Жанам (фр.: Jean), таму ў сусветнай практыцы ўжываецца менавіта гэты варыянт імя. У беларускай, пад уплывам рускай традыцыі, ужываецца варыянт «Ян».
18. Варыянты напісання імя Ян Сібеліус, Юхан Сібеліус у адпаведнасці з: Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 362. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).