Іаланда Венгерская

Іаланда Венгерская (венг.: Árpád-házi Jolánta, Magyarországi Jolánta, каля 1215 — кастрычнік 1253) — венгерская прынцэса з дынастыі Арпадаў, дачка караля Венгрыі Андраша II і Іаланды Куртэнэ, жонка караля Арагона Хаймэ I Заваёўніка.

Іаланда Венгерская
Magyarországi Jolánta
1235 — 1253
Папярэднік	Элеанора Кастыльская
Пераемнік	Канстанцыя Сіцылійская
Нараджэнне	1215 Эстэргам, Эстэргамскі яраш[d], Эстэргам[d], Каралеўства Венгрыя
Смерць	12 кастрычніка 1251[1] Уэска, правінцыя Уэска, Арагон, Іспанія
Месца пахавання	Манастыр Святой Марыі Вальбонскай[d][1] Sepulcher of Violant of Hungary[d]
Род	Арпады
Імя пры нараджэнні	венг.: Árpád-házi Jolánta
Бацька	Андраш II[2]
Маці	Іаланта дэ Куртэнэ[2]
Муж	Хаймэ I Арагонскі[2][3]
Дзеці	Віяланта Арагонская[d][2], Канстанца Арагонская[d], Педра III Вялікі[2], Хаймэ II[d], Ізабела Арагонская[2], Санча Арагонскі[d][4], Марыя Арагонская[d], Санча Арагонскі[d] і Ferran d'Aragó[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паходжанне

Іаланда была дачкой караля Венгрыі Андраша II і яго другой жонкі Іаланды Куртэнэ. Па бацькоўскай лініі прыходзілася ўнучкай Беле III і яго першай жонцы Агнес Антыяхійскай. Па матчынай лініі была ўнучкай П’ера II дэ Куртэнэ і яго другой жонкі Іаланды Фландрскай.

Шлюб і дзеці

У 1235 Іаланда выйшла замуж за караля Арагона Хаймэ I Заваёўніка. Яны абвянчаліся 8 верасня ў Кафедральным саборы Барселоны. Для Хаймэ гэта быў другі шлюб. Першы, з Элеанорай Кастыльскай, быў ануляваны з-за крэўнага сваяцтва. Ад гэтага шлюбу застаўся сын Альфонса.

У Хаймэ і Іаланды нарадзілася 10 дзяцей:

• Іаланда Арагонская (1236—1301), стала каралевай Кастыліі, выйшаўшы замуж за Альфонса X Кастыльскага, мела дванаццаць дзяцей.
• Канстанцыя Арагонская (1239—1269), выйшла замуж за Хуана Мануэля Кастыльскага, сына караля Кастыліі Фердынанда III, мела дваіх дзяцей.
• Педра III Арагонскі (1239—1285), успадкоўваючы бацьку, стаў каралём Арагона і Валенсіі, графам Барселоны, па просьбе сіцылійцаў прыняў карону Сіцыліі (у 1282). Быў жанаты з Канстанцыяй Сіцылійскай, меў шасцярых дзяцей.
• Хаймэ Маёркскі (1243—1311), пасля смерці бацькі атрымаў у валоданне васальнае каралеўства Маёрка. Акрамя Балеарскіх астравоў, у яго ўваходзілі каталонскія графствы Русільён і Сердань, а таксама сеньёрыя Манпелье, віконцтва Карла ў Аверні і баронства Амела каля Манпелье. Быў жанаты з Эскларамундай дэ Фуа, меў шасцярых дзяцей.
• Фердынанд Арагонскі (1245—1250), інфант Арагона, памёр у раннім узросце.
• Санча Арагонская (каля 1242—1255 — 1262 ці 1275), была заручана з Цібо V Наварскім. Атрымала хрысціянскую адукацыю, якая схіліла яе пакінуць двор і стаць манашкай.
• Ізабэла Арагонская (1247—1271), выйшла замуж за караля Францыі Філіпа III, мела чацвёра дзяцей.
• Марыя Арагонская (1248—1267), прыняла пострыг у манастыры Сіхены.
• Санча Арагонскі (1250—1275), у 16 гадоў быў прызначаны арцыбіскупам Таледа, пакараны мусульманамі ў Мартасе.
• Элеанора Арагонская (1251—?), інфанта Арагона, памерла ў раннім узросце.

Грамадская дзейнасць

Іаланда была таленавітай жанчынай і валодала моцным характарам. Прымала ўдзел у палітычных справах нароўні са сваім мужам. Хаймэ вельмі цаніў яе як дарадцу. Іаланда прымала ўдзел у важных міжнародных пагадненнях (Tractat d’Almizra з Кастыліяй, 1244). Падпісала дамову аб здачы горада Валенсіі эмірам Заянам ібн Марданішам. Разам з мужам урачыста ўступіла ў Валенсію 9 кастрычніка 1238 г.

Таксама заахвочвала спробы сваіх дзяцей пасварыць Хаймэ з яго старэйшым сынам Альфонса.

Смерць і пахаванне

Памерла ўва Уэсцы ад ліхаманкі ў кастрычніку 1253. Пахавана ў манастыры Santa María de Vallbona ў каталонскім горадзе Лерыда. Пазней побач з ёй была пахавана яе дачка Санча.

Парэшткі каралевы былі перанесены ў вядомую зараз грабніцу ў 1275. Пра гэта сведчыць надпіс на баку саркафага:

Fuit translata donna | Violans regina | Aragonum | anno 1276.

У 2002 годзе ўрад Венгрыі прафінансаваў рэстаўрацыю грабніцы, ахвяраваўшы на дадзеную мэту 12 000 еўра. Нягледзячы на гэта, дазволу на ўскрыццё саркафага манаская абшчына Вальбуэна не дала.

Зноскі

1. Jaume Sobrequés i Callicó, Mercè Morales i Montoya Comtes, reis, comtesses i reines de Catalunya — Editorial Base, 2011. — ISBN 978-84-15267-24-9

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q85911317'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17478005'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11927366'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q85911244'></a>
2. Kindred Britain

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886'></a>
3. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
4. Lundy D. R. The Peerage

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824'></a>