Джавана Гарцоні

Джавана Гарцоні (італ.: Giovanna Garzoni; 1600, Аскалі-Пічэна — 1670, Рым) — італьянская мастачка эпохі барока.

Джавана Гарцоні
італ.: Giovanna Garzoni
Дата нараджэння	1600[1][2][…]
Месца нараджэння	Асколі-Пічэна, правінцыя Асколі-Пічэна[d], Марке, Папская вобласць[3]
Дата смерці	люты 1670[1][4][…]
Месца смерці	Рым, Папская вобласць[3]
Месца пахавання	Santi Luca e Martina[d][5]
Муж	Tiberio Tinelli[d][3]
Род дзейнасці	мастачка, батанічны ілюстратар, артыстка, прыдворны мастак, мастак-мініяцюрыст, рысавальнік
Жанр	нацюрморт
Вучоба	Акадэмія Святога Лукі
Заступнікі	Медычы
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзілася ў гарадку Аскалі-Пічэна, рэгіён Марке. Дата нараджэння — 1600 год — выводзіцца з аўтографа на малюнку 1616 года, дзе пазначана, што аўтару 16 гадоў^[6]. Бацькі Джаваны родам з Венецыі; сярод сям’і былі рамеснікі, ювеліры і мастакі^[6][7]. Магчыма, першым настаўнікам дзяўчыны быў яе дзядзька П’етра Гайя (італ.: Pietro Gaia), які належаў да школы Джакама Пальма Малодшага^[8]. У ранніх творах Джаваны адчуваецца ўплыў гэтага мастака.

У 1620-х гадах Джавана жыла ў Венецыі з братам Матэа і наведвала школу каліграфіі Джакама Роньі (італ.: Giacomo Rogni)^[6]. У 1622 годзе выйшла замуж за венецыянскага мастака Тыберыа Цінеллі. Аднак шлюб працягваўся толькі год, магчыма, прычынай разводу паслужыў дадзены Джаванай зарок цноты^[7][8].

У 1630 годзе Джавана разам з братам пераехала ў Неапаль, дзе працуе пад заступніцтвам Фернанда Афан дэ Рыбера і Энрыкеса, трэцяга герцага дэ Алькала-дэ-лас-Гасулес^[6]. Тым жа часам яна знаёміцца і пачынае ліставанне з калекцыянерам, мецэнатам і эрудытам Касіяна даль Паца, які дапамагае маладой мастачцы знайсці заказы ў Рыме, куды Джавана пераехала ў 1631 годзе.

Віктар Амадэй I, герцаг савойскі (мініяцюра), 1635

Крысціна Французская, герцагіня савойская, 1635

Аднак у Рыме мастачка была непрацяглы час, у 1632 годзе перасялілася ў Турын па запрашэнні Крысціны Французскай, герцагіні савойскай^[6]. Пры двары піша ў асноўным партрэты і мініяцюры, у тым ліку самой герцагіні і герцага Віктара Амадэя I. Захаваліся таксама сведчанні пра яе «пергаменты з выявамі кветак, садавіны і жывёл»^[7]; да турынскага перыяду належыць найранейшы з цяпер вядомых нацюрмортаў Гарцоні^[6].

У 1637 годзе памірае герцаг, заступнік Джаваны, яна пакідае Турын. Пра жыццё Гарцоні ў 1637—1642 гадах вядома вельмі мала; думаюць, што ў тыя гады мастачка наведала Францыю, магчыма, і Англію^[7][6]. Творы французскіх, англійскіх і галандскіх мастакоў, бачаныя ў падарожжы, паўплывалі на яе пазнейшы стыль.

У 1640-х гадах Джавана пераехала ў Фларэнцыю, дзе жыла да 1651 года. Тут яе заказчыкамі былі фларэнтыйскія арыстакраты, у тым ліку Медычы. Сярод яе твораў — партрэты, мініяцюры, карціны на міфалагічныя і біблейскія сюжэты, кампазіцыі з кветак і садавіны, батанічныя замалёўкі, а таксама копіі карцін вядомых мастакоў^[7]. У Фларэнцыі Гарцоні пазнаёмілася з творчасцю Якопа Лігоццы^[en], аўтара шматлікіх замалёвак флоры і фаўны, зробленых на заказ Медычы, заступнікаў навукі. Напэўна, творы гэтага майстра натхнілі Гарцоні на стварэнне ўласных твораў падобнага стылю^[9].

У 1651 годзе Гарцоні — ужо прызнаны мастак — пераехала ў Рым. Ёй не бракавала ні заказаў, ні грошай, адзін з біёграфаў сцвярджаў нават, што яна магла папрасіць за свае творы «любую цану, якую пажадае»^[9][10]. Напэўна, у гэты час яна стала членам рымскай гільдыі мастакоў, Акадэміі Святога Лукі, хоць не захавалася дакументаў, якія пацвярджаюць яе членства, вядома, што Гарцоні наведвала паседжанні Акадэміі^[6].

Джавана Гарцоні памерла ў Рыме паміж 10 і 15 лютага 1670 года. Яшчэ ў 1666 годзе яна запісала ўсю сваю маёмасць Акадэміі св. Лукі, пры ўмове свайго пахавання ў яе царкве Святых Лукі і Марціны^[en][7]. Умову выканалі, але надмагілле з’явілася толькі ў 1698 годзе.

Творчасць

Нацюрморт з міскай лімонаў (тэмпера, пергамент), 1640

Кітайская ваза з цюльпанамі і іншымі кветкамі, каля 1641—1652

Джавана Гарцоні вядома, найперш, нацюрмортамі і батанічнымі замалёўкамі. Яна была адной з першых жанчын, якія працавалі ў гэтым жанры^[9]. Яе творы, створаныя пераважна гуашшу ці тэмперай на пергаменце, дзівяць дбайнай прапрацоўкай дэталяў і тонкасцю штрыха^[9][8].

У 1650-х гадах Гарцоні выяўляе шматлікія вазы з кветкамі, дэманструючы выдатнае пачуццё кампазіцыі. Відавочна таксама, што мастачка добра знаёма з марфалогіяй кветак, усе яе творы вылучаюцца абсалютнай натуралістычнай дакладнасцю^[6].

У 1660-я гады на заказ Фердынанда II Медычы Гарцоні стварае каля дваццаці мініяцюр, якія паказваюць блюды з садавіной і гароднінай. Нягледзячы на пэўную аднастайнасць шматкроць паўтаранага матыву, Гарцоні здолела разнастаіць свае творы, уносячы ў кампазіцыі дадатковыя элементы — кветкі, птушак, насякомых. Апроч гэтага, віртуознасць мастачкі выяўляецца ў майстэрскім ужыванні святлаценю і іншых эфектаў^[6].

Характэрная рыса многіх работ Гарцоні — своеасаблівае спалучэнне батанічнай замалёўкі, для якой важная найперш дакладнасць і дэталёвасць малюнка, з уласна жывапіснымі прыёмамі^[6][10]. Гэтым яе творчасць адрозніваецца ад натуралістычных замалёвак Лігоццы, з якім яе нярэдка параўноўваюць, але таксама і ад большасці мастакоў — аўтараў нацюрмортаў, для якіх навуковая дакладнасць намаляваных аб’ектаў была другаснай.

Галерэя

• 
  Фігі і жук
• 
  Кітайская ваза з фігамі, чарэшнямі і шчыглом
• 
  Кітайскі фарфор з чарэшнямі
• 
  Фігі
• 
  Мушмула, міндаль і ружа
• 
  Блюда з бабамі

Зноскі

1. Міжнародны ідэнтыфікатар стандартных найменняў — 2012. Праверана 13 кастрычніка 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q423048'></a>
2. Giovanna Garzoni — 2008.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q18558540'></a>
3. Garzoni Giovanna // https://www.cittametropolitana.bo.it/pariopportunita/Elenco_in_ordine_alfabetico/Garzoni_Giovanna / Centro di documentazione sulla storia delle donne artiste Праверана 14 снежня 2024.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q110854391'></a>
4. Giovanna Garzoni

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2494649'></a>
5. Garzoni Giovanna // https://www.cittametropolitana.bo.it/pariopportunita/Elenco_in_ordine_alfabetico/Garzoni_Giovanna / пад рэд. Centro di documentazione sulla storia delle donne artiste in Europa dal Medioevo al Novecento Праверана 7 лютага 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q110854391'></a>
6. Treccani.
7. Trkulja 2008.
8. Enciclopedia delle donne.
9. Getty Museum
10. CLARA.