Кафедральны сабор Задара

Сабор святой Анастасіі (харв.: Katedrala sv. Stošije) — рымска-каталіцкі кафедральны сабор у Задары, Харватыя, цэнтр архідыяцэзіі Задар і самая вялікая царква ва ўсёй Далмацыі (прыбярэжны рэгіён Харватыі).

Славутасць
Кафедральны сабор Задара
44°06′58″ пн. ш. 15°13′28″ у. д.HGЯO
Краіна	Харватыя
Месцазнаходжанне	Задар
Канфесія	каталіцтва
Епархія	Задарская архідыяцэзія[d]
Архітэктурны стыль	раманскае мастацтва[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Інтэр’ер сабора, 2015

Бакавы алтар сабора з шатром

Вытокі царквы ўзыходзяць да хрысціянскай базілікі, пабудаванай у IV—V стагоддзях, тады як большая частка цяперашняга трохнефнага будынка была пабудавана ў раманскім стылі на працягу ХІІ-ХІІІ стагоддзяў.

Гісторыя

Першы вядомы біскуп у Задары — Фелікс. Ён удзельнічаў у двух царкоўных саветах, у Аквіле ў 381 годзе і ў Мілане ў 390 годзе. Спачатку заступнікам базілікі быў святы Пётр. У часы біскупа Даната дыяцэзія атрымала ад імператара Нікіфара I мошчы (попел) святой Анастасіі^[ru], якая стала новай заступніцай сабора. Данат замовіў саркафаг для рэшткаў, якія ўсё яшчэ знаходзяцца ў саборы. Царква была ў значнай ступені перапрацавана ў ХІ-ХІІІ стагоддзях і была паўторна асвечана папам Аляксандрам VII у 1177 годзе.

Падчас аблогі горада Задар з боку венецыянцаў і крыжакоў у 1202 годзе сабор быў моцна пашкоджаны. На працягу ўсяго ХІІІ стагоддзя будынак рамантаваўся. Ён быў зноў асвечаны 27 мая 1285 года^[1], хоць новы будынак, спраектаваны падобным да царквы Санта-Марыя-дэла-П’яца ў Анконе, быў завершаны толькі ў 1324 годзе.

Першыя два паверхі званіцы былі пабудаваны ў 1452 годзе. Для завяршэння будаўніцтва быў наняты сэр Томас Грэм Джэксан, і вежа была скончана ў 1893 годзе^[2].

Папа Ян Павел II наведаў сабор 9 чэрвеня 2003 года падчас аднаго са сваіх апошніх міжнародных падарожжаў.

Апісанне

Фасад, пабудаваны ў 1324 годзе, мае тры ордары: ніжні, больш масіўны з трыма парталамі, цэнтральны, з барэльефам Мадонны з немаўлём, святога Хрысагона і Анастасіі, і верхні, які завяршаецца трохкутным франтонам і ўпрыгожаны сляпымі аркадамі. Таксама фасад упрыгожваюць вялікае акно-ружа ў раманскім стылі і меншае акно-ружа ў гатычным стылі. Левы край фасада ўпрыгожаны статуяй льва, правы край — статуяй быка: гэта сімвалы евангелістаў Марка і Лукі, адпаведна. Багата ўпрыгожаны галоўны партал змяшчае барэльеф з чатырма апосталамі. Люнет левага партала ўпрыгожаны статуяй містычнага ягняці, а кансолі каля склепа ўтрымліваюць статуі анёла Гаўрыіла і Панны Марыі, старэйшыя па паходжанню за сам партал.

Сабор мае цэнтральны і два бакавыя нефы. Прэзбітэрый размешчаны на ўзвышэнні; крыпта ХІІ стагоддзя знаходзіцца пад ім. У прэзбітэрыі размешчаны хоры, выкананыя ў гатычным стылі ў XV стагоддзі; над галоўным алтаром раннегатычны ківорый 1322 года, а за ім — каменнае сядзенне, зробленае для архібіскупа. На паўночнай сцяне знаходзіцца мармуровы алтар з выявамі святога Дамініка і Святога Сэрца. Алтар быў перанесены з аднайменнай царквы. Другі алтар прысвечаны чыстцовым душам і быў пабудаваны венецыянскім мулярам Пятром Анега ў 1805 годзе. У канцы нефа знаходзіцца мармуровы алтар з выявай Святога Сэрца, а ў апсідзе знаходзіцца мармуровы саркафаг з мошчамі святой Анастасіі з надпісам біскупа Даната (ІХ стагоддзе). У саборы таксама можна ўбачыць фрагменты сярэднявечных фрэсак.

У паўднёвым нефе месціцца мармуровы алтар, які выкарыстоўваецца для захоўвання рэліквій. Побач з ім знаходзіцца алтар святой Камуніі скульптара А. Вівіані (1718). Алтар мае багатыя ўпрыгажэнні з калонамі і статуямі. Пад шатром — статуя Мадоны з памерлым Хрыстом, які ляжыць у яе на каленях, са статуямі Майсея і Іллі па баках. На алтарных крылах знаходзяцца вялікія статуі чатырох евангелістаў, а пад імі — фігуры цнотаў.

Царква мае шасцівугольны баптыстэрый, які ўзыходзіць да VI стагоддзя, размешчаны на паўднёвым баку сабора. Арыгінальны баптыстэрый быў разбураны ў бамбёжцы Задара 16 снежня 1943 года і быў адноўлены ў 1989 годзе.

Сцены і апсіда рызніцы, таксама вядомая як капліца святой Варвары, належаць да самых старажытных частак сабора, нароўні з мазаікай падлогі з выявай двух аленяў (пачатку V стагоддзя).

Музей царкоўнага мастацтва ўтрымлівае Задарскі паліпціх, раннюю працу венецыянскага мастака Віторэ Карпача.

Зноскі

1. Sv. Stošija (Katedrala)(нявызн.). Праверана 23 снежня 2014.
2. The builder of the bell tower of the Romanesque cathedral of St Anastasia (нявызн.). Праверана 18 лістапада 2015.