Нарымонт Гедзімінавіч

Нарымонт Гедзімінавіч, у хрышчэнні Глеб, таксама сустракаюцца варыянты Нарымунт, Нарымант (каля 1295 — 2 лютага 1348) — князь полацкі (1333/1334—1345).

Нарымант
Партрэтная фантазія польскага мастака XVIII ст.
Князь полацкі 1335 — 1345
Папярэднік	Воін
Пераемнік	Андрэй Альгердавіч
Князь пінскі  — 1348
Папярэднік	Гедзімін
Пераемнік	Васіль Нарымонтавіч
Нараджэнне	1294
Смерць	2 лютага 1348[1]
Род	Гедзімінавічы
Бацька	Гедзімін
Маці	Еўна
Жонка	Марыя Тахтоўна[d]
Дзеці	Патрыкей Нарымонтавіч[d][2], Юрый Нарымонтавіч[d][2], Васіль Нарымонтавіч[3][4], Аляксандр Нарымонтавіч[d][2] і Сямён Нарымонтавіч[d][2]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Імя

Імя Нарымант (Нормант) — з шэрагу старабалцкіх (старалітоўскіх) двухасноўных імёнаў. Такія імёны дайшлі з індаеўрапейскай эпохі і ўласцівыя іменнікам народаў індаеўрапейскага паходжання^[5].

Адпаведныя імёны фіксуюцца ў сучасным літоўскім іменніку і ў старапрускім іменніку: літ. Nor-mantas, Nor-i-mant'as, Nar-mant'as, Nar-i-mant'as^[6], пруск. Noremunt (спаланізаваная форма)^[7].

Першая аснова імені Nor- надзвычай папулярная ў літоўскай антрапаніміі, вядома пад сотню двухасноўных антрапонімаў з яе удзелам і столькі ж — аднаасноўных. Звязана з літоўскім norėti "хацець, прагнуць"^[8].

Другая аснова Mant- звязаная з літоўскім manta "перасоўная маёмасць; (ваенная) здабыча". Яно, у сваю чаргу, звязана з manyti, адно са значэнняў якога (апроч асноўнага "думаць, меркаваць") — "займець, здабыць"^[9].

Імя мела значыць "прагны да здабычы" і ўяўляла сабой імя-пажаданне.

Біяграфія

Другі сын вялікага князя літоўскага Гедзіміна.

Упершыню згадваецца пад 1331 года, калі Гедзімін затрымаў на Валыні наўгародскага архіепіскапа Васіля і адпусціў толькі з умовай абрання Нарымонта князем у Ноўгарадзе.

Прыбыў у Ноўгарад кастрычнікам 1333 года, атрымаў у кармленне Ладагу, Арэшак, Карэлу і палову Капор’я. Каля 1335 года паехаў з Ноўгарада, напэўна, каб заняць полацкі сталец пасля смерці князя Воіна. Пакінуў у Ноўгарадзе намеснікам свайго сына Аляксандра.

У 1338 годзе адмовіўся прыехаць на дапамогу наўгародцам для адбіцця шведскай агрэсіі і нават адклікаў Аляксандра з Арэшка. Намеснікі Нарымонта, аднак, заставаліся ў Арэшку да 1348 года. Каля 1338 года разам з полацкім епіскапам Рыгорам падпісаў дагавор з Рыгай^[10]. Ускосна згадваецца як полацкі кароль у дагаворы Смаленска з Рыгай (каля 1340).

Паводле Летапісца вялікіх князёў літоўскіх па Гедзіміне атрымаў Пінскае княства «зо всеми околичностями над Припетю рекою аж до Днепра», якое заставалася і за яго нашчадкамі — Нарымонтавічамі да канца XIV ст. У 1341—1345 гадах быў буйнейшым землеўладальнікам і, відаць, уплывовейшым князем у Вялікім Княстве Літоўскім. Супраць вялікага князя Яўнута і князя Нарымонта выступілі браты Альгерд і Кейстут.

Пасля заняцця Альгердам велікакняжацкага стальца (1345) Нарымонт паехаў да залатаардынскага хана Джанібека, а Альгерд перадаў Полацкае княства свайму сыну Андрэю. Нарымонт вярнуўся ў ВКЛ каля 1346 года, у 1347 годзе браў удзел у паходзе супраць Тэўтонскага ордэна, загінуў у бітве на рацэ Стрэве (2.2.1348).

Зноскі

1. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 366.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562'></a>
2. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 274.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562'></a>
3. Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. VIII, Ziemia brzeska i województwo brzeskie XIV‒XVIII wiek / пад рэд. A. Rachuba — Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2020. — С. 13. — 405 с. — ISBN 978-83-65880-89-5

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11686050'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11713056'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q122406341'></a>
4. Груша А. І. Мяноўная грамата князя Васіля Нарымонтавіча і фарміраванне пісьмовай культуры ў прававой сферы Вялікага княства Літоўскага ў апошняй трэці XIV – першай трэці XV ст. — Мн.: РІВШ, 2010. — С. 6–8, 24–25. — 96 с. — ISBN 978-985-500-382-4

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q135717450'></a>
5. T. Milewski. Indoeuropejskie imiona osobowe. Wrocław-Warszawa-Kraków, 1969. С. 11-13.
6. Z. Zinkevičius. Lietuvių asmenvardžiai. Vilnius, 2008. С. 120, 122-123.
7. R. Trautmann. Die altpreußischen Personennamen. Göttingen, 1974. С. 72.
8. Z. Zinkevičius. Lietuvių asmenvardžiai. Vilnius, 2008. С. 123.
9. Lit. zweistämmige Personennamen mit mant- und mantà "bewegliche Habe" // Pranas Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 4. Vilnius, 1998. C. 758-763.
10. Захаваўся толькі дадатак пра вольны гандаль. Дагавор раней памылкова датаваўся 1330 годам.