Федэрацыя Радэзіі і Ньясаленда

Федэрацыя Радэзіі і Ньясаленда (англ.: Federation of Rhodesia and Nyasaland), таксама вядомая як Цэнтральна-Афрыканская федэрацыя, скар. ЦАФ (англ.: Central African Federation, скар. CAF) — напалову незалежная дзяржава (брытанскі пратэктарат) на поўдні Афрыкі, якая існавала ў перыяд з 1 жніўня 1953 года па 31 снежня 1963 года. Федэрацыя была ўтворана з самакіраванай (з 1923 года) калоніі Паўднёвая Радэзія (суч. Зімбабвэ) і пратэктаратаў Паўночная Радэзія (суч. Замбія) і Ньясаленда (суч. Малаві). З’яўлялася ўладаннем брытанскай кароны, не будучы ні калоніяй, ні дамініёнам, хоць як і ў дамініёнаў, улада брытанскай кароны была прадстаўлена генерал-губернатарам.

Пратэктарат
Федэрацыя Радэзіі і Ньясаленда
англ.: Federation of Rhodesia and Nyasaland
Сцяг Герб
Гімн: «God Save the Queen» («Божа, беражы Каралеву»)
<  <  <   >  >  > 1953 — 1963
Сталіца	Солсберы
Мова(ы)	англійская
Афіцыйная мова	англійская
Грашовая адзінка	фунт
Плошча	1 261 674 км²
Насельніцтва	10 411 000 чал. (1960)
Форма кіравання	Канстытуцыйная манархія, федэрацыя
Дынастыя	Віндзорская
Кіраўнікі дзяржавы
Каралева
• 1953—1963	Лізавета II
Прэм’ер-міністр
• 1953—1956	Годфры Марцін Хагінс
• 1956—1963	Рой Веленскі
Гісторыя
• 1 жніўня 1953	Створана
• 1 студзеня 1963	Ліквідавана
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Федэрацыя была створаная 1 жніўня 1953 года як сярэдні шлях паміж новымі незалежнымі сацыялістычнымі афрыканскімі дзяржавамі і краінамі, дзе ўся ўлада належала белым пасяленцам (ПАР, Анголай, Мазамбікам). Яна была задумана як трывалае ўтварэнне, але распалася з-за невырашальных канфліктаў паміж афрыканскімі нацыяналістамі і белай меншасцю.

Марка, выпушчаная Федэрацыяй Радэзіі і Ньясаленда

У канцы 1950-х — пачатку 1960-х гадоў большасць краін свету разглядала адыход ад каланіялізму як адну з формаў мадэрнізацыі. Вялікабрытанія падвяргалася ціску як з боку ААН, так і з боку Арганізацыі афрыканскага адзінства. Федэрацыя афіцыйна спыніла сваё існаванне 31 снежня 1963 года, калі Паўночная Радэзія атрымала незалежнасць ад Вялікабрытаніі ў якасці новай дзяржавы Замбія, а Ньясаленд атрымаў незалежнасць як новая дзяржава Малаві. Паўднёвая Радэзія стала незалежнай дзяржавай Радэзія, у цяперашні час — Зімбабвэ.

Унутраныя супярэчнасці

Сэр Годфры Марцін Хагінс

Яшчэ да стварэння Федэрацыі было ясна, што Паўднёвая Радэзія будзе дамінуючай тэрыторыяй у эканамічных, выбарчых і ваенных адносінах. Вырашальнымі фактарамі як у стварэнні, так і роспуску Федэрацыі была значная розніца паміж колькасцю афрыканскага і еўрапейскага насельніцтва, і значная колькасць еўрапейцаў у Паўднёвай Радэзіі, у параўнанні з паўночнымі пратэктаратамі. Гэта суправаджалася ростам колькасці еўрапейскіх пасяленцаў у Паўднёвай Радэзіі (у пераважнай большасці — брытанскіх мігрантаў), у адрозненне ад паўночных пратэктаратаў. Ад гэтага ў значнай ступені залежалі будучыя падзеі ў Федэрацыі. У 1939 годзе ў Паўднёвай Радэзіі пражывала каля 60 000 еўрапейцаў; незадоўга да стварэння Федэрацыі іх налічвалася прыкладна 135 000; да таго часу, калі Федэрацыя была распушчаная іх колькасць дасягала 223 000. Ньясаленд паказаў найменшы прырост еўрапейскага і найбольшы прырост афрыканскага насельніцтва. Палітычным лідарам еўрапейскага насельніцтва ў Федэрацыі быў Годфры Марцін Хагінс, 1-ы віконт Малверн, прэм’ер-міністр ЦАФ першыя тры гады яе існавання, да гэтага былы на працягу 23-х гадоў прэм’ер-міністрам Паўднёвай Радэзіі.

Кіраўнікі

Генерал-губернатары

Тэрмін паўнамоцтваў	Генерал-губернатар[1]
4 верасня 1953 — 24 студзеня 1957	Джон Левялін
24 студзеня 1957 — люты 1957	Роберт Кларксан Трэдголд (в.а.)
люты 1957 — 8 кастрычніка 1957	Уільям Мёрфы (в.а.)
8 кастрычніка 1957 — май 1963	Саймон Рамсей
май 1963 — 31 снежня 1963	Хамфры Гібс

Прэм’ер-міністры

Тэрмін паўнамоцтваў	Прэм’ер-міністр[1]
7 верасня 1953 — 2 лістапада 1956	Годфры Марцін Хагінс
2 лістапада 1956 — 31 снежня 1963	Рой Веленскі

Зноскі

1. Ben Cahoon, WorldStatesmen.org. Federation of Rhodesia and Nyasaland (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 23 чэрвеня 2012.