Шах (шахматы)

Шах — сітуацыя ў шахматах, калі кароль знаходзіцца пад атакай варожай фігуры. У шахматнай натацыі пазначаюць знакам «+» (плюс) пасля ходу фігуры.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Чорны кароль мусіць адысці ад шаху ладзьдзі на адну з чатырох бяспечных палёў.

Беларускае слова «шах» паходзіць ад персідскага слова «шах» («цар»), што папярэджвае гульца пра неабходнасць абараніць караля: адвесці яго, схаваць за другой фігурай або пабіць фігуру, якая яго атакуе^[1].

На дыяграме чорны кароль шахованы ладдзёй.

Выхад з шаха

Пасля абвяшчэння шаха гулец абавязаны вывесці караля з-пад яго. Для гэтага ёсць некалькі магчымасцей^[2]:

• Ход каралём.
• Прыкрыццё караля іншай фігурай (немагчыма, напрыклад, калі шах паставіў конь).
• Узяць фігуру, якая атакавала караля.

Калі на дошцы склалася сітуацыю, што ўсе тры апісаныя спосабы не магчымыя, то такая пазіцыя называецца матам.

Віды шахаў

Існуе некалькі відаў шахаў:

• Вечны шах — сітуацыя, пры якой кожны на дошцы адбываецца бясконцая паслядоўнасць шах — выхад з шаха — шах^[3].
• Ускрыты шах — сітуацыя, калі каралю абвяшчае шах не тая фігура, якой толькі што пахадзіў гулец^[4].
• Двайны шах — сітуацыя, пры якой каралю абвяшчаюць шах адразу дзве фігуры або фігура і пешка. У шахматнай натацыі абазначаецца двума плюсамі (++)^[5].
• Перакрыжаваны шах — сітуацыя, калі пры выхадзе з шаха (прыкрыццё або ўзяцце) ставіцца шах саперніку^[6].