Смаўг (англ.: Smaug, транскр.: [smaʊg][2]; часам выкарыстоўваецца Смог, у беларускім перакладзе Драк) — агнядышны крылаты цмок у легендарыуме Дж. Р. Р. Толкіна, галоўны антаганіст у рамане 1937 года «Хобіт, або Туды і назад». Вядомы тым, што ў 2770 годзе Трэцяй Эпохі Серадзем’я знішчыў горад Дэйл і авалодаў скарбамі гномаў Адзінокай Гары. У 2941 годзе, разгневаны з’яўленнем у яго ўладаннях атрада пад кіраўніцтвам Торына Дубашчыта (гэта былі трынаццаць гномаў і хобіт Більба Торбінс), Смаўг вырашыў знішчыць Эсгарат — горад людзей на Доўгім возеры, але быў забіты Бардам Лучнікам.
| Смаўг | |
|---|---|
 | |
| МФА | smaʊɡ |
| Месца смерці | |
| Забойца | Бард Лучнік[1] |
| Валодае | Arkenstone[d] |
| Выканаўца/артыст | Бенедыкт Камбербэтч, James Horan[d], Francis de Wolff[d] і Richard Boone[d] |
| Колер | чырвоны[1] і залаты колер[1] |
| Прадстаўлена ў працы | Хобіт, або Туды і назад, Хобіт: Бітва пяці войскаў і Хобіт: Спусташэнне Цмока |
| З мастацкага твора | легендарыум Толкіна[d] |
| Вораг | Торын Дубашчыт і Гэндальф |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Пры стварэнні вобразу цмока Джон Р. Р. Толкін выкарыстаў матывы са скандынаўскай міфалогіі і англасаксонскай літаратуры. Даследчыкі адзначаюць яго падабенства з Фафнірам, персанажам «Сагі пра Волсунгаў», і цмокам з паэмы «Беавульф».
У «Хобіце» Смаўг апісаны як «асабліва хцівы, моцны і зламысны»[3]. Смаўг непасрэдна звязаны з адной з асноўных тэм рамана Толкіна — сквапнасцю, якую выклікае ахоўнае ім золата.
Імя
Толкін адзначыў, што «дракону ў якасці імя — ці, хутчэй, псеўданіма — дасталася форма мінулага часу старажытнагерманскага дзеяслова „smugan“, „працісквацца ў дзіру“: філалагічны жарт нізкага кшталту»[4]. Па меркаванні Томаса Шыпі, гэтае імя магло быць узята з таямнічага выразу «sm’eah-wyrm» (стар.-англ.: «пранікаючы чарвяк»), якое прысутнічае ў англасаксонскім тэксце X стагоддзя «Bald's Leechbook»[5], і старажытнаанглійскага заклінання «wið sméogan wyrme» — «ад чарвяка пранікаючага»[6]. Слова «sméogan» роднаснае старажытнаскандынаўскаму дзеяслову «smjúga», формай мінулага часу якога з’яўляецца «smaug», «ён поўзаў»[7]. Шыпі дадае, што гэтае імя адлюстроўвае розум дракона, бо старажытнаанглійскае слова «sméagan» таксама азначае «ўнікаць», а ў форме прыметніка — «дасведчаны, умелы», што адпавядае Смаўгу, які, «у параўнанні з астатнімі персанажамі „Хобіта“, найбольш хітрамудры»[6].
Па словах амерыканскага лінгвіста Марка Хукера, яшчэ да таго, як ён азнаёміўся з тлумачэннем Толкіна, ён сфармуляваў уласны варыянт этымалогіі імя — ад праіндаеўрапейскага кораня «smeug(h)-/smeuqh-», ад якога ўзніклі словы на розных мовах індаеўрапейскай сям’і, што азначаюць «дым» (англ.: smoke, прагерм. smauk, сярэдневерхненямецкае smouch, старажытнагаландскае smooc, старажытналітоўскае smáugiu) і «дракон» (царк.-слав: смокъ, старажытначэшск. і польск.: smok)[8].
Пытанне аб правільным вымаўленні імя цмока на англійскай мове з’яўляецца прадметам дыскусіі[9][10]. Марк Хукер адзначае, што Крыстафер, сын Дж. Р. Р. Толкіна, вымаўляе яго як [smowg][8].
Згадкі ў творах
«Хобіт»
Драк быў адным з астатніх вялікіх цмокаў Серадзем'я. Пра яго стала ўпершыню вядома пасля яго нападу на Дол і захопу Адзінокай гары з усімі яе скарбамі. Гэта адбылося прыкладна за 150 гадоў да падзей «Хобіта», і дагэтуль Смог ужо меў узрост некалькі стагоддзяў. У «Хобіце» распавядаецца пра выправу гномаў і хобіта Більба Торбінса да Гары, каб забіць цмока і вярнуць гномам іх каралеўства.
За стагоддзі, што Драк правёў лежачы на золаце і каштоўных камянях у сваіх уладаннях, гэтыя каштоўнасці ўпіліся ў скуру на яго бруху, зрабіўшы і без таго непранікальную браню з лускі яшчэ крапчэйшай. Аднак Більба, убачыўшы цмока ў яго логаве, угледзеў на левых грудзях маленькі неабаронены лапік скуры. Яго расповед пра гэта падслухаў дрозд і распавёў Барду Лучніку з Эсгарота. Калі Смог заатакаваў горада, Бард забіў цмока трапным выстралам у яго неабароненую кропку.
Сярод нарабаванага Смогам былі выяўлены Аркенстон і некалькі міфрылавых кальчуг, адну з якіх Торын Дубашчыт падараваў Більба. Праз некалькі дзесяцігоддзяў гэтая кальчуга не раз уратоўвала Більбавага пляменніка Фрода ад пагібелі.
«Вяртанне караля»
У дадатку A, секцыі III «Вяртання караля» Смог згаданы як «найвялікшы з цмокаў свайго часу», які, пачуўшы пра багацці Эрэбора, «паўстаў і без папярэджання напаў на караля Трора, накінуўшыся на гару ў полымі». У гэтым тэксце сцвярджаецца, што цмокі жылі ў пустцы (Ссохлая Пустэча) па-за Шэрымі гарамі, «абвясціўшы вайну гномам і рабуючы іх майно». Можна меркаваць, што і Смог з'явіўся адтуль.
«Няскончаныя казанні»
У аповедзе «Паход на Эрэбор» (англ.: The Quest of Erebor) Гандальф кажа, што ён чакаў, што Смог можа ўяўляць сур'ёзную пагрозу, калі яго скарыстае Саўран, які тады знаходзіўся ў Дол-Гулдуры ў Цемналессі. Гэта і стала матывам удзелу Гандальфа ў выправе Торына з кампаніяй дзеля адваявання іх радзімы.
Вобраз Смога ў кіно
У экранізацыі кнігі «Хобіт, або Туды і назад» рэжысёра Пітэра Джэксана — «Спусташэнне Цмока» 2013 года вобраз цмока стварыў англійскі акцёр Бенедыкт Камбербэтч з дапамогай тэхналогіі «захопу руху і мімікі» і агучвання персанажа[11].
Зноскі
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
