Skolveurieg

Ar skolveurieg, pe falc'huneg, eo an anvioù roet d'un doare da skrivañ ar brezhoneg hag a oa bet ijinet e 1955 gant Frañsez Falc'hun hag a zo implijet bremañ c'hoazh.

skolveurieg

reizhskrivadur

Rann eus	doareoù-skrivañ ar brezhoneg
Deiziad krouiñ	1955

Istor

Ijinet e oa bet ar skolveurieg gant Frañsez Falc'hun pa oa kelenner e Kevrenn geltiek Skol-Veur Roazhon, ha degemeret e oa bet e-pad ur prantad gant pennoù Akademiezh Roazhon a-hervez^{(Daveoù a vank)}. Setu perak e voe roet an anv skolveurieg-se dezhañ gant e grouer. Enebourien an doare-skrivañ avat a lavare falc'huneg anezhañ, dre c'hoap.

Aet kuit ar chaloni Falc'hun da Vrest pa voe digoret Skol-veur Breizh-Izel eno, ha ne voe ket implijet ar skolveurieg e Skol-Veur Breizh-Uhel e Roazhon ken.

Kostezennoù ar skolveurieg

Div gostezenn a rae gant ar skolveurieg : ar gatoliked en un tu, hag an tu-kleiz gall (PCF, SFIO dreist-holl d'ar mare-se) en tu all. Dorn-ha-dorn e oant a-enep ar vroadelourien a rae gant ar peurunvan.

• E tu ar gatoliked e oa :
  • ar Bleun Brug, diazezet e Bro-Leon hag e Kernev (beleien Treger ha Kernev-Uhel, gant Marsel Klerg ha Maodez Glanndour, o doa degemeret ar peurunvan),
  • ar Skol dre Lizer, gant Visant Seite.
• E tu ar gleizidi :
  • Ar Falz, renet gant Per Honoré, met dilezel a reas ar falc'huneg pa voe savet an assimileg gant Fañch Morvannou, goude kemeret ar stur gant tud UDB diwar-goust ar re gozh a oa tost d'ar strolladoù gall,
  • Emgleo Breiz, renet gant Armand Keravel, ezel eus ar PCF a-raok dont da vezañ ezel eus ar PS, a oa e-barzh Ar Falz ivez, ha gant Andreo ar Merser, ezel eus ar PCF, a grouas Ar Skol Vrezoneg, evit klask kemer lec'h Ar Falz,
• Kendalc'h, hag a embanne al levr kanaouennoù Kanomp Uhel,
• Al Leur Nevez, savet gant Loeiz Roparz.

Hiziv

Gant Frañsez Falc'hun hag e vignoned e veze graet ar skolveurieg eus ar skritur, pa veze lavaret ar falc'huneg gant e enebourien. Hiziv pa'z eo yenaet an enebiezh kozh ne vez ket kalz a dud ken oc'h ober gant ar ger skolveurieg, ha n'eus forzh penaos ne vez ket implijet an doare-skrivañ kalz er skolioù-meur, nag e skol-veur Brest zoken, ha gwall nebeut en deskadurezh, war-bouez unan bennak en deskadurezh katolik c'hoazh.

Ne vez implijet ar skolveurieg-falc'huneg nemet gant an tier-embann-mañ ken :

• Minihi Levenez, kaset en-dro gant Job an Irien betek e varv (a veze lakaet e bennadoù e peurunvan pa skriv e-barzh Ya!), a zo pezh a chom eus hengoun katolik ar Bleun Brug kozh.
• Mikael Madeg, a embann e-unan e oberennoù.

E-touez fealañ skoazellerien ar skolveurieg-falc'huneg eo ret menegiñ Yann-Bêr Thomin, bet kuzulier-rannvro, bet maer Landerne, ha bet e-touez renerien diwezhañ ar Bleun Brug, aozadur kozh Yann-Vari Perrot, deuet da vezañ un tasmant hiziv.

Met nebeut a bouez a chom en XXI^vet kantved gant ar strolladoù-se, a oa e barr o brud er bloavezhioù 1960. Kement-se a ziskouez diskar ar bed katolik ha laik mod kozh evel-just, ha hini ar brezhoneg war un dro, dre ma n'o deus ket gallet kavout tud yaouank da zerc'hel o stal en he sav.

Diazezoù ar skritur

• Gwelloc'h en doa kavet ar chaloni Falc'hun chom hep lakaat kensonennoù divouezh e dibenn an anvioù-gwan :
  • Mad ha n'eo ket skrivet mat evel en doareoù-skrivañ a-gent (doare-skrivañ KLT hag ar peurunvan).
• Ne ra ket gant c'h da aroueziañ ar son deuet diwar kemmadur ar son [k] pe ar son [g] :
  • ar hi, e-lec'h ar c'hi, Marh al lorh e-lec'h Marc'h al lorc'h ;
  • war-hed (koulz evit war-hed ha war-c'hed).
• Ober a ra gant ar c'hemmadurioù diyezhadurel a vez kavet e Leon hag en ul lodenn eus Kernev: sac'h > ar zac'h, chistr > ar jistr.
• Ober a ra gant ar c'hemmadur f > 'f evit diskouez un "f blot": forh > da 'forh" (forc'h, da forc'h).
• Ne ra ket gant v e dibenn ar gerioù, met gant o pe ou: glao, piou, brao (daoust ma reont gant braventez).
• N'en deus ket miret ar zh a oa bet degaset gant Langleiz ha degemeret er brezhoneg peurunvan evit kompezañ an doare disheñvel a zo gant komzerien Bro-Wened da ezteurel ar z a vez klevet e pastelloù-bro all : un h a vez distaget e skolveurieg.
• Un doare-skrivañ nevez evit ar gwenedeg a oa bet kinniget gant ar chaloni Falc'hun hag ar person Meriadeg Herrieu, mab da Loeiz Herrieu.

Skouerioù

Skouerioù eus an diforc'hoù a zo etre an 3 skritur e brezhoneg :

Skritur KLT (Feiz ha Breiz)	Skritur brehoneg Guéned mod Dihunamb	Peurunvan	Skolveurieg	Etrerannyezhel
evit	aveit, eit	evit	evid	ewid
skouer	skuér, skuir	skouer	skwer	skwer
emzao	emsaù	emsav	emzao	emsaw
mat	mat	mad ha mat (anv-kadarn hag anv-gwan)	mad	mad ha mat (anv-kadarn hag anv-gwan)
guelout, gwelet	guélet	gwelout / gwelet	gweloud / gweled	gweled / gweloud
mont	monet, mont	mont	mond	moned/mont
pasaat	pasat	pasaat	pasaad / pasâd	passaad
c'hoaz	hoah	c'hoazh	c'hoaz	c'hoazh
c'houec'h	hueh	c'hwec'h	c'hweh	c'hwec'h
noz	noz	noz	noz	nos
brezoneg/k	brehoneg	brezhoneg (anv-kadarn)	brezoneg	brezhoneg
diou	diù	div	diou	diw
uhella(n)	ihuéllan	uhelañ	uhella	uhellañ
senti	sentein	sentiñ	senti	sentiñ

Liammoù diavaez

• Yves Le Berre e 2014 o lenn ur skrid falc'hunek ofisiel eus 1914 (pa oa bet ijinet ar skritur e 1955) :