Gavrilo Princip

Gavrilo Princip (25. juli 1894 – 28. april 1918) bio je srpski i jugoslavenski student i pripadnik organizacije Mlada Bosna, koji je 28. juna 1914. izvršio atentat na austrougarskog prijestolonasljednika Franju Ferdinanda u Sarajevu.^[1][2]

Gavrilo Princip
Гаврило Принцип
Gavrilo Princip u svojoj zatvorskoj ćeliji c. 1915.
Rođenje	(1894-07-25) 25. juli 1894. Obljaj, Bosna i Hercegovina, Austro-Ugarska (de jure Osmanlijsko Carstvo)
Smrt	28. april 1918(1918-04-28) (23 godine) Terezín, Bohemija Austro-Ugarska
Mjesto počivanja	Kapela vidovdanskih heroja, Sarajevo 43°52′0.76″N 18°24′38.88″E
Poznat(a) po	Sarajevski atentat, koji je doprinio izbijanju Prvog svjetskog rata
Potpis

Gavrilo Princip

Sa suđenja pripadnicima Mlade Bosne. Princip sjedi u sredini u prvom redu.

Gavrilo Princip izobličenog izgleda u austrougarskoj tamnici Terezin.

Biografija

Princip je rođen 25. jula 1894. u Bosanskom Grahovu,^[3] kao četvrto od devetero djece. Gimnaziju je pohađao u Tuzli i Sarajevu,^[1] a 1912. godine, prilikom boravka u Beogradu, povezuje se sa pripadnicima tajne srbijanske terorističke organizacije Crne ruke^[1] i postaje član Mlade Bosne.

Atentat

Na Vidovdan, 28. juna 1914. godine austrougarski prijestolonasljednik Franc Ferdinand posjetio je Sarajevo. Gavrilo Princip, Nedeljko Čabrinović, Trifko Grabež i drugi Mladobosanci rasporedili su se duž puta kuda se kretala svječana povorka. Poslje neuspjelog pokušaja Nedeljka Čabrinovića da ubaci bombu u automobil prijestolonasljednika, Gavrilo Princip je hicima iz pištolja usmrtio Franca Ferdinanda, a mecima namijenjenim generalu Oskaru Potioreku usmrtio je njegovu suprugu nadvojvotkinju Sofiju Hotek.

Po izvršenju atentata, Gavrilo Princip pokušava samoubistvo sa bezdjelotvornim cijankalijem, ali biva uhapšen pri pokušaju da pored cijankalija sebi puca u glavu.^[2] Oružje koje je Princip koristio, bilo je – Browning M 1910 poluautomatski pištolj, kalibra 9x17mm. Na suđenju izgovara rečenicu koja ulazi u historiju "Mi smo voljeli svoj narod".

Suđenje

U Sarajevu je 12. oktobra 1914. godine započeo proces protiv učesnika Sarajevskog atentata. Gavrilo Princip, Nedeljko Čabrinović i Trifko Grabež, kao maloljetni, osuđeni su na po 20 godina teške tamnice. Danilo Ilić, Veljko Čubrilović, Miško Jovanović obješeni su 3. februara 1915. godine. Ostali osuđeni poslati su u razne tamnice, u kojima su umrli: Marko Perin, Nedeljko Čabrinović, Neđo Kerović, Trifko Grabež, Lazar Đukić i Gavrilo Princip.

Smrt

Gavrilo Princip je preminuo 28. aprila 1918. godine, u zatvorskoj bolnici u Theresienstadtu, od posljedica teških zatvorskih uslova koji su prouzrokovali tuberkuloze.^[1][2] Posmrtni ostataci Gavrila Principa i ostalih učesnika atentata su nakon Prvog svjetskog rata, 7. jula 1920. godine preneseni u zajedničku grobnicu u Sarajevu da bi 1939. godine nakon što je završena namjenska kapela Svetog Arhanđela, "Kapela Vidovdanskih heroja", bili sahranjeni u Starom srpskom pravoslavnom groblju Sv. Mihajlo na Koševu. Kapela Vidovdanskih heroja je podignuta po projektu Aleksandra Deroka. Na ploči ugrađenoj u kapelu na kojoj se nalazi natpis "Vidovdanski heroji" sa imenima Vidovdanskih heroja stoje i Njegoševi stihovi: "Blago tome ko dovijek živi, imao se rašta i roditi".

Kapela "Vidovdanskih heroja" koja se i danas nalazi u Sarajevu je oštećena u vandalskom napadu 1996. godine.

Historijske ocjene

Historijske ocjene Gavrila Principa su raznolike, tako da je u srpskoj historiografiji zabilježen kao nacionalni heroj, dok ga austrijska historiografija preispituje kritički. Neutralne historiografije ga obilježavaju kao srpskog i jugoslavenskog nacionalistu i izvršioca atentata, bez jasnijeg određenja o prirodi atentata.