Referendum o statusu SAO Krajine
referendum održan 12. maja 1991. From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Referendum o statusu SAO Krajine bio je referendum o političkom položaju samoproglašene Srpske Autonomne Oblasti Krajine u teritoriji tadašnje SR Hrvatske. Održan je 12. maja 1991. u dijelovima SR Hrvatske sa značajnim srpskim stanovništvom. Referendum je održan samo sedmicu dana prije referenduma o nezavisnosti Hrvatske.
Remove ads
Pozadina
Pitanje o regulisanju političkog položaja SAO Krajine dobilo je na značaju nakon odluke Sabora Republike Hrvatske o usvajanju Rezolucije o prihvaćanju postupka za razdruživanje SFRJ, koja je donesena 21. februara 1991. Tim povodom se pred rukovodstvo SAO Krajine postavio niz pitanja o budućem statusu tog srpskog političkog entiteta. Tokom predhodnog perioda, u javnosti SAO Krajine razmatrane su četiri političke opcije: autonomni status u okviru Hrvatske; transformacija SAO Krajine u poseban politički entitet u okviru Jugoslavije; priključenje susjednoj federalnoj jedinici Bosni i Hercegovini; ujedinjenje sa federalnom jedinicom Srbijom.[1][2][3]
Prva opcija (autonomija) bila je uslovljena ostankom Hrvatske u Jugoslaviji, dok je svaka od preostale tri opcije podrazumijevala pozivanje na načelo narodnog samoopredjeljenja, a samim tim i održavanje referenduma o promjeni dotadašnjeg statusa SAO Krajine. Dodatnu poteškoću predstavljalo je kašnjenje u institucionalnoj izgradnji SAO Krajine, čija Skupština u to vrijeme još uvijek nije bila operativna, tako da su sve poslove i dalje vodila dva tijela, Izvršno vijeće SAO Krajine i Srpsko nacionalno vijeće. Zajedničkom odlukom ta dva tijela 28. februara, usvojena je Rezolucija o razdruživanju Republike Hrvatske i SAO Krajine, sa pratećim odlukama, čime je SAO Krajina istupila iz sastava Hrvatske, ostajući u sastavu Jugoslavije kao poseban politički entitet.[4]
Te odluke su osnažene 18. marta, usvajanjem odgovarajućih izmjena i dopuna u tekstu Statuta SAO Krajine, čime je SAO Krajina i formalno definisana kao poseban politički entitet u okviru Jugoslavije.[5]
Usljed pogoršanja opšte sigurnosne situacije u Hrvatskoj i širom Jugoslavije, rukovodstvo u Kninu je nedugo potom načinilo politički zaokret u vidu pokretanja inicijative za ujedinjenje SAO Krajine sa Republikom Srbijom. Iako ta zamisao nije mogla biti realizovana bez saglasnosti zvaničnog Beograda, dio rukovodstva SAO Krajine se bez pribavljanja takve saglasnosti odlučio upravo za tu opciju. Bez sazivanja krajinske Skupštine i bez širih konsultacija sa Srpskim nacionalnim vijećem, Izvršno vijeće SAO Krajine je 1. aprila donijelo odluku o ujedinjenju SAO Krajine sa Republikom Srbijom,[6] čime je otvorena kriza u odnosima između Knina i Beograda.
Rukovodstvo Srbije je povodom novonastale situacije insistiralo da se u rješavanje čitavog pitanja uključi i Skupština SAO Krajine, na šta je predsjednik krajinskog Izvršnog vijeća Milan Babić odgovorio pokretanjem kampanje za raspisivanje referenduma o ujedinjenju. Pošto je uspio da osigura većinu među poslanicima, Skupština SAO Krajine je 30. aprila donijela odluku o održavanju referenduma, koji je raspisan za 12. maj 1991.[7]
Iako je rezultat referenduma bio potvrdan, Izvršno vijeće SAO Krajine je nedugo potom odustalo od svojih prvoaprilskih odluka, vrativši se na raniju zamisao o transformaciji SAO Krajine u poseban politički entitet, te je tako već 29. maja doneseno niz odluka o preimenovanju Statuta SAO Krajine u Ustavni zakon i prerastanju dotadašnjeg Izvršnog vijeća u Vladu SAO Krajine, na čelu sa Milanom Babićem kao predsjednikom Vlade, čime se odustalo od realizacije ujedinjenja sa Srbijom.[8] Usljed ishitrenosti i protivrečnosti aprilskih i majskih odluka, u političkoj i stručnoj javnosti postoje različita mišljenja o motivima koji su naveli tadašnje rukovodstvo SAO Krajine na vođenje politike koja je bila u raskoraku sa stavovima zvaničnog Beograda.
Remove ads
Pitanje i rezultati
Pitanje na referendumskom listiću glasilo je: "Da li ste za prisajedinjenje SAO KRAJINE republici SRBIJI i zato da ostane u Jugoslaviji sa Srbijom, Crnom Gorom i drugima koji žele da očuvaju JUGOSLAVIJU?" (ćirilica: Да ли сте за присаједињење САО Крајине републици Србији и зато да остане у Југославији са Србијом, Црном Гором и другима који желе да очувају Југославију?).[9]
Prema zvaničnim rezultatima, koji su objavljeni već 14. maja, od ukupnog broja upisanih birača (226.263) glasalo je 79,48% (179.840), od čega se 179.490 birača izjasnilo potvrdno, što je predstavljalo čak 99,81% od ukupnog broja glasalih, odnosno 79,48% u odnosu na ukupan broj upisanih birača.[10]
Remove ads
Posljedice
Hrvatska vlada osudila je referendum i proglasila ga nezakonitim,[11] pozivajući se na svoj teritorijalni integritet i Ustav prema kojemu se granice te republike ne mogu mijenjati lokalno već jedino na državnoj razini odlukom u hrvatskom saboru. Velika većina međunarodne zajednice (Europska unija, Sjedinjene Američke Države) odbacile su referendum i izjavili da ne priznaju njegove rezultate. S druge strane SR Srbija ga je branila i pozvala se na presedansko pravo Srba u Hrvatskoj da ostanu u jednoj zajedničkoj državi u slučaju raspada SFRJ.
Nedugo nakon toga, 19. maja 1991. održan je referendum na kojem je Hrvatska glasovala za nezavisnost od Jugoslavije. Na referendum je izašlo 83,6% glasača, a 94,17% glasovalo je potvrdno. Srbi su većinom bojkotirali taj referendum. Wilfried Marxer u knjizi Direct Democracy and Minorities je ova oba referenduma opisao kao "oružja usmjerena i protiv ambicija Beograda u Hrvatskoj i protiv ambicija Hrvatske za samostalnosti".
Također pogledajte
Reference
Literatura
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads